Wij hebben het leven!
Wie toegeeft dat alleen de dood het antwoord is op een 'voltooid leven', capituleert voor de leegte.
De katholieke gemeenschap van Sant’ Egidio in Rome en Amsterdam bidt wekelijks voor de zieken. Hun namen worden genoemd en hun verhalen verteld in een volle Santa Maria in Trastevere (Rome). Er branden kaarsen voor degenen wier namen zijn opgeschreven door de aanwezigen. Ook voor de zieke man die ik onlangs bezocht, wordt een kaars opgestoken.
De viering van 3 februari die ik in Rome bijwoon, maakt grote indruk op mij. Andrea Riccardi, stichter van Sant’Egidio, vertelt het verhaal van een zieke vrouw die hij goed kent, Tiziana. Zij is wel ernstig ziek en draagt als het ware het sterven in zich, maar ze ligt niet op sterven. De spreker is zichtbaar onder de indruk van de zieke vrouw die in stilte haar lijden draagt. Die stilte brengt het Woord van God voort.
We hebben vaak geen antwoord op ziekte, lijden en eenzaamheid. Stilte lijkt dan het enige antwoord. Nu kan die stilte leegte worden en tot eenzaamheid leiden. Mensen komen niet graag in een stil huis. Stilte kan bedreigend en verontrustend zijn. Maar niet voor Tiziana, zij is vervuld van het leven.
Voltooid leven
De discussie rond het beëindigen van wat men noemt ‘voltooid leven’ stemt mij somber. Het gaat hier niet om een vol maar om een leeg leven. Er is niets meer waar een mens voor zou leven. Het leven heeft die persoon al verlaten. Het beëindigen van dit leven is de bevestiging dat het leven al voorbij is.
Voor mij betekent dit dat we toegeven geen antwoord te hebben op de problematiek van ouderdom, ziekte en kwetsbaarheid. Het klinkt mij in de oren als capituleren voor de leegte. In het recente onderzoek naar de doodswens van mensen in Nederland blijkt dat die wens ambivalent is en geen uitdrukkelijk en voortdurend verlangen. Het wordt veeleer ingegeven door allerlei problemen.
Het komt er dus op aan hun zorgen serieus te nemen. Dat is een beter antwoord dan wetgeving om dit zogenaamde ‘voltooide leven’ te beëindigen.
In haar Preek van de leek sprak minister Kaag over geloof als troost in de eenzaamheid. Geloof brengt de boodschap dat de mens bemind wordt. Dat besef geeft leven. De mensengemeenschap die om een mens heen gaat staan, geeft betekenis en inhoud aan dat bestaan. Als de mensengemeenschap zich terugtrekt en een mens aan zijn lot overlaat, is de dood het enige perspectief.
Belofte
Tiziana’s leven is niet voorbij: haar perspectief is het leven. Zij heeft het leven. Dat neemt de ziekte haar niet af. Dit is niet zoetsappig, maar de strijd van psalm 22: ‘God mijn God, waarom heeft u me verlaten?’ Deze Bijbelse klacht gaat over in een belofte van leven.
In plaats van mensen te helpen hun leven op te geven, lijkt het mij beter hun trouw te zijn en hen te helpen die belofte als een levenwekkend perspectief te herontdekken. Samen hebben we het leven!
Ad van der Helm is priester van het bisdom Rotterdam en docent kerkelijk recht aan de KU Leuven