Wie weinig geld heeft, moet goed formulieren kunnen invullen
Het is een hot item: schulden. En door de coronacrisis wordt opeens duidelijk hoeveel mensen elke maand weer worstelen om rond te komen. Om niet te spreken van alle formulieren, die vlekkeloos moeten worden ingevuld.
Het is met enige regelmaat in het nieuws: 20 procent van de Nederlandse gezinnen heeft moeite de eindjes aan elkaar te knopen. Een op de vijf mensen met problematische schulden heeft een verzendhuiskrediet (een schuld bij een webwinkel waar je op krediet kunt kopen).
Het blijkt lastig zelfstandig uit de schulden te komen als je er eenmaal in zit. Dat begint al met de erkenning van de problemen. Mensen hebben de neiging hun financiële situatie te positief in te schatten, omdat de realiteit een stuk vervelender is.
Hoe lager je inkomen, hoe beter administratief je onderlegd moet zijn om gebruik te kunnen maken van alle toeslagen
De afgelopen jaren heeft de overheid met diverse maatregelen geprobeerd de schuldenlast terug te dringen. Maar helaas. Waarschuwingen als ‘Geld lenen kost geld’ werken niet, constateerde minister van financiën Wopke Hoekstra begin dit jaar al.
Blinde vlek
De overheid heeft daarbij een blinde vlek als het gaat om eigen handelen. Inmiddels weet iedereen van de harde lijn van de Belastingdienst als het vermoeden van fraude bestaat.
Zo werd er onlangs voor een cliënt met een belastingschuld bepaald dat de huurtoeslag werd verrekend met de openstaande schuld. De beslissing dat ze recht had op de toeslag werd wel naar haar verzonden, maar dat het verrekend werd niet. Hoe de huur betaald moest worden, was het probleem van mijn cliënt.
Dit geldt ook voor het CJIB. De boete op door rood rijden is 210 euro. Betaal je niet op tijd, dan komt er de helft bij. Betaal je daarna nog niet dan wordt het bedrag verdriedubbeld. Vervolgens kun je opgepakt worden en je rijbewijs kan worden ingevorderd, alleen omdat je niet kunt betalen.
Lees ook: Dweilen met de kraan open
Daarnaast is het in het algemeen zo dat hoe lager het inkomen is, hoe minder goed men administratief onderlegd is. Maar ook geldt: hoe lager je inkomen is, hoe beter administratief je onderlegd moet zijn om gebruik te kunnen maken van alle toeslagen waarop je recht hebt. Voor een aanvraag voor de bijstand moet je namelijk nogal wat aanleveren: drie maanden van alle bankafschriften, je salarisstroken, je ziektekostenpolis, alle toeslagen, de huurspecificatie, je eigendomspapieren en nog meer.
Harde lijn
Als je uitzoomt zie je wat er precies mis is. De overheid hanteert een harde lijn als het gaat om terugbetaling, om te voorkomen dat mensen meer krijgen dan waar ze recht op hebben.
Dit is op zichzelf een goede redenering. Het probleem is echter dat we in Nederland de mening lijken toegedaan dat mensen die door formulieren verkeerd in te vullen meer krijgen dan waar ze recht op hebben, keihard moeten worden afgestraft. Met de illusie dat ze het dan niet weer zullen doen.
Hoewel de schuldenproblematiek toeneemt, heerst nog steeds de gedachte dat mensen hun schulden aan zichzelf te wijten hebben
Met die gedachte in het achterhoofd verdubbelden gemeentes tussen 2014 en 2018 het bij fraude terug te betalen bedrag. In 2018 bleek dit uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen het tegengestelde effect te hebben, het werkte juist fraude in de hand.
Verkeerde keuzes
Hoewel de schuldenproblematiek toeneemt, heerst nog steeds de gedachte dat mensen hun schulden aan zichzelf te wijten hebben. Natuurlijk, er zijn mensen die verkeerde keuzes maken. Het is niet verstandig om van je studiefinanciering de nieuwste iPhone 11 Max met abonnement te kopen. En als je nadat je bijstand hebt gekregen weer aan het werk gaat, moet je dat wel doorgeven.
Maar als je door de coronacrisis je baan verliest en je komt thuis te zitten en je vaste lasten zijn net zo hoog als je nieuwe inkomen, dan heb je dat niet aan jezelf te wijten. Hoeveel mensen kunnen nog rondkomen als ze opeens 30 procent minder inkomen hebben?
Nederland is een prachtig land, maar we mogen wel wat minder hard voor elkaar zijn. De overheid voorop.
Maurits Helder is schuldhulpverlener bij Kompas Zuidlaren
Schulden kwijtschelden scheelt geld
Covid-19 heeft niet alleen invloed op de gezondheid maar ook op de portemonnee. Door de coronacrisis komen al langer bestaande financiële problemen aan de oppervlakte. Een remedie is sneller schulden kwijtschelden. Dat is nog goedkoper voor de samenleving ook.