Van eerdere uitbraken weten we dat het soms jaren duurt voordat we voldoende zicht op een virus hebben om het goed te kunnen aanpakken. Tegen het aidsvirus (hiv), dat begin jaren tachtig aan zijn wereldwijde opmars begon, is nog steeds geen vaccin gevonden.

Lang niet iedereen lijkt zich daarvan bewust. Nog altijd zijn er mensen die bij Covid-19 vertrouwen op een soort wonderoplossing. Dat zou een vaccin kunnen zijn dat iedereen immuun maakt maar ook een app die een mogelijk besmettingsspoor kan traceren. Iedereen die daarmee in contact is geweest, kan een verdere verspreiding stoppen door in zelfquarantaine te gaan. Veel bestuurders vestigen hun hoop op dit soort oplossingen. Ik ben sceptisch.

Bij het Rathenau Instituut houden we ons al meer dan dertig jaar bezig met de interactie tussen wetenschap, technologie, beleid en samenleving. Knelpunten die we daarbij signaleren, zien we ook nu bij de coronacrisis weer terug.

Veel kennis in de maatschappij blijft onbenut. Daarvoor zijn verschillende oorzaken aan te wijzen. Professionals en burgers worden te weinig bij het probleem betrokken. Ambtenaren op ministeries zijn inhoudelijk onvoldoende op de hoogte. Wetenschappers hebben onvoldoende tijd om hun kennis te delen met de brede samenleving. Volksvertegenwoordigers ontbreekt het aan tijd om de belangrijke inhoudelijke debatten te voeren.

Ondertussen melden de media ons dagelijks hoe het coronavirus zich wereldwijd ontwikkelt. Bij aids is dat nooit zo gedaan en dat is opvallend. Wereldwijd zijn er inmiddels ruim 30 miljoen mensen aan overleden, zo meldt het Aidsfonds op zijn site. In 2018 waren er nog bijna 800.000 slachtoffers. Dat zijn er zo’n 2.000 per dag.

In Nederland lijkt aids al geruime tijd redelijk onder controle, met in 2018 20 doden en zo’n 600 nieuwe besmettingen. Dit heeft natuurlijk alles te maken met het niveau van onze gezondheidszorg en welvaart. Maar het komt ook door de aandacht voor de persoonlijke verantwoordelijkheid van mensen: veilig vrijen en voorzichtig met bloed-bloedcontact. Burgers hebben met hiv leren leven, ook de risicogroepen.

Het is goed dat de overheid er ook bij corona weer voor heeft gekozen om mensen te wijzen op hun persoonlijke verantwoordelijkheid: handen wassen, afstand houden, géén handen schudden en niezen in de elleboog of een wegwerpzakdoek.

Onze collectieve gezondheid wordt voor een groot deel bepaald door ons gedrag. Onderwijs en voorlichting zijn daarbij van het grootste belang, net als goede organisaties die ons dat gedrag kunnen leren en er een handje bij helpen. Daarbij gaat het om onderzoeksinstituten als het RIVM en uitvoeringsorganisaties als de GGD. Die kunnen helpen om mensen weerbaar te maken. Helaas is juist daarop de afgelopen jaren flink bezuinigd.

Melanie Peters is directeur van het Rathenau Instituut