Prachtig beschrijft hij hoe we een nietig stipje in het heelal zijn, dat grote heelal van miljarden kilometers doorsnee, met planeten op vele lichtjaren afstand. Eén lichtjaar is al 9500 miljard kilometer!

Wat een onwaarschijnlijk mirakel is het dat wij op dat minuscule plekje in aangename condities kunnen overleven. Nergens in het heelal is tot op heden een plek ontdekt waar het aardse leven op eenzelfde wijze kan bestaan. Hoe bijzonder!

Wat een onwaarschijnlijk mirakel is het dat wij op dat minuscule plekje in aangename condities kunnen overleven

Cruciale technologie

Het tweede boek is Sapiens van Yuval Noah Hariri. Eveneens een indrukwekkend boek, dat de evolutie van de mensheid beschrijft. Hariri laat zien hoe technologie steeds cruciaal was voor de overleving van de mensheid. Dat begint bij de uitvinding van de bijl en de mogelijkheden die het vuur bracht, tot aan de ontwikkeling van artificiële intelligentie toe.

Hariri ziet technologie als een instrument dat de mensheid kan dienen, maar inmiddels zover ontwikkeld is dat het de rol van mensen uiteindelijk ook kan overnemen. Daarmee is de mens overbodig geworden. Hij beschrijft een boeiende paradox; de mens is als intelligent wezen in staat zichzelf niet alleen overbodig te maken maar ook om zichzelf te vernietigen. 

Een deprimerend beeld of een nieuwe werkelijkheid? Wie zal het zeggen. Wat ik in de beide perspectieven vooral relevant vind, is dat onze wereld waarvan wij deel uitmaken uiterst kwetsbaar is. In het grote geheel stelt het weinig voor, maar tegelijkertijd is het een sublieme plek die zijn weerga niet kent. 

De mens is als intelligent wezen in staat zichzelf niet alleen overbodig te maken, maar ook om zich zichzelf te vernietigen

Bouwen en bewaren

Je zou denken dat juist de soort die in staat is dit in zekere zin te bevatten, de mens, ook in staat is hier op een verantwoorde manier mee om te gaan. De principes van 'bouwen en bewaren' zouden toch vanzelfsprekend het uitgangspunt moeten zijn. 

De manier waarop de mens de aarde overheerst, wijst echter een andere kant op. Jazeker, mensen zijn tot veel goeds in staat, maar tegelijkertijd plegen zij op grote schaal roofbouw op alles en iedereen.

Stel dat je lichaamstemperatuur permanent met een of twee graden stijgt, naar 38 of 39 graden. Als je verstandig bent, ga je dan naar de dokter. Je bent immers ziek - niet even, maar chronisch. De arts kan wel koortsremmers voorschrijven, maar die zijn maar een lapmiddel. Veel beter is een structurele oplossing.

Inmiddels heeft de wetenschap onomstotelijk vastgesteld dat de aarde structureel opwarmt en dat we rekening moeten houden met een temperatuurstijging van enkele graden. En naast deze objectieve waarneming wordt ook geconcludeerd dat de opwarming vooral veroorzaakt wordt door menselijk handelen.

Stel dat je lichaamstemperatuur permanent met een of twee graden stijgt. Als je verstandig bent, ga je dan naar de dokter. Je bent immers ziek - niet even, maar chronisch

Ieder weldenkend mens zou op basis hiervan tot de conclusie komen dat we met z’n allen toch echt naar de dokter moeten: we zijn niet een beetje verkouden maar structureel ziek. Met permanente koorts gaan we het niet overleven. Het karakter van de ziekte is zodanig dat er fundamentele keuzes moeten worden gemaakt om te voorkomen dat de mensheid zich, zoals Harari deprimerend voorspelt, vernietigt.  

Kwetsbaar leven

Het inzicht van Bryson zou ons moeten laten inzien hoe kwetsbaar het aardse leven is en welke verantwoordelijkheid hieruit voortvloeit ten aanzien van de komende generaties. We zouden allemaal de straat op moeten om te demonstreren, en ogenblikkelijk stoppen met het gebruiken van fossiele brandstoffen. Toch?

Twee jaar geleden hebben onze regeringsleiders in Parijs afgesproken dat ze de CO2-uitstoot zullen reduceren, die volgens de wetenschap verantwoordelijk is voor de temperatuurstijging. Er moet een einde komen aan het gebruik van fossiele brandstoffen, en dat is logisch omdat die sowieso eindig zijn. 

Onze politieke leiders hebben die afspraken vertaald in nationaal beleid. In het huidige regeerakkoord is afgesproken dat de CO2-uitstoot in 2030 gehalveerd moet zijn. Dat is ambitieus maar volgens alle deskundigen goed te doen. Een onvermijdelijke en logische keuze, zou je zeggen. 

Maar Nederland zou Nederland niet zijn als er geen ach en wee wordt geroepen. Nederland is te klein, het is allemaal te duur, we weten nog helemaal niet wat een goede oplossing is, er is geen draagvlak, enzovoorts. Allemaal schermutselingen, veelal uit eigenbelang, die ons niet verder helpen in het beschermen van het meest kwetsbare waar we over beschikken. Allemaal drogredenen die ons afleiden van wat er werkelijk moet gebeuren. 

Perspectief

Laten we het eens omdraaien. Wat biedt de energietransitie een onwaarschijnlijk groot perspectief: we werken mee aan een duurzame wereld die ook voor het nageslacht behouden blijft, het levert enorm veel kwalitatief hoogstaand werk op, het levert enorm veel technische kennis op, het levert welvaart op, en noem zo maar op. 

Nederland zou Nederland niet zijn als er geen ach en wee wordt geroepen. Nederland is te klein, het is allemaal te duur, we weten nog helemaal niet wat een goede oplossing is, er is geen draagvlak, enzovoorts

En de kosten? We voeren daar een merkwaardig gesprek over. De aanschaf van een nieuwe keuken beschouwen we als een investering waarbij de kost voor de baat uitgaat, maar over duurzame investeringen spreken we in termen als ‘exceptionele kosten’.

Ik ben van nature een optimist, maar de geschiedenis leert mij ook dat de mensheid niet in alle opzichten te vertrouwen is. Als wij werkelijk het 'goede leven' nastreven, dan wordt het tijd rigoureus actie te ondernemen. Het is nu of nooit!

Doekle Terpstra is voorzitter van Techniek Nederland