Van tunnelvisie naar de menselijke maat
Burgers stonden bepaald niet centraal in het handelen van de Belastingdienst, terwijl dat juist het uitgangspunt moet zijn.
Staatssecretaris Snel is meerdere malen diep door het stof gegaan in debatten met de Tweede Kamer en heeft ook meer dan eens nederig excuses gemaakt voor het optreden inzake de kinderopvangtoeslag. Er is eind mei een commissie ingesteld die gaat kijken welke fouten er precies gemaakt zijn, hoeveel gezinnen erdoor getroffen zijn en hoe de gedupeerden kunnen worden gecompenseerd.
Na de zomer komt deze commissie-Donner met haar bevindingen maar nu al heeft Snel moeten besluiten zelf aanvullend spoedonderzoek te laten doen. Want de ellende houdt maar niet op. Begin deze week kwam in een rechtszaak naar buiten dat niet alleen van een paar honderd gezinnen die bij dezelfde kinderopvang zaten de toeslag plotseling is stopgezet, maar mogelijk ook van veel huishoudens die hun kinderen elders onderbrachten.
Hier lijkt zich een eerdere periode te wreken waarin er juist gedoe was vanwege al dan niet vermeende brede fraude met toeslagen. Rijk en Belastingdienst dienden misbruik strenger op te sporen en aan te pakken. Maar of het daar nu een rechtstreeks gevolg van is of niet, feit is dat er op grote schaal stommiteiten zijn begaan, en dat men daar binnenshuis en buitenshuis van wist, en dat het desondanks maar bleef voortduren.
Bij vele ouders is de verstrekking van kinderopvangtoeslag stopgezet met niet meer dan de mededeling ‘vermoeden van fraude’. Geen opschorting, maar harde beëindiging, vergezeld van de eis tot terugbetaling van alle verstrekte bedragen over het lopende jaar. Het gebrek aan argumentatie maakte bezwaar maken ingewikkeld, en de Belastingdienst overschreed bovendien zeer ernstig de behandeltermijnen. Onder meer de nationale ombudsman publiceerde er vorig najaar een vernietigend rapport over maar daarmee, noch met waarschuwingen van interne klokkenluiders, werd niets of veel te weinig gedaan.
De gevolgen liegen er niet om: talloze gezinnen in de schulden, baanverlies, echtscheidingen, depressies en alle opgejaagde en machteloze gevoelens van dien. Dat de staatssecretaris erkent dat honderden mensen in een onmogelijke positie zijn gejaagd, met grote financiële problemen en in langdurige onzekerheid, en dat hij belooft dat ze met terugwerkende kracht compensatie krijgen, is een begin.
Maar wel een begin van een lange weg. De Belastingdienst heeft met deze ongefundeerde verdachtmakingen blijk gegeven van tunnelvisie, zonder oog voor de verwoestende effecten ervan. Zo’n cultuur veranderen in een organisatie die de menselijke maat hanteert en de burger voorop stelt, is een titanenklus. Die desondanks met hart en ziel opgepakt moet worden.