Theoloog is geen negen tot vijf baantje
Rik Zweers (29) was de eerste Jonge Theoloog des Vaderlands. Zaterdag wordt zijn opvolger bekendgemaakt.
,,Ik was er vorig jaar niet op voorbereid dat ik zou worden uitgeroepen tot Jonge Theoloog des Vaderlands. Ik had ook geen idee wat het zou betekenen”, kijkt Zweers terug op zijn uitverkiezing tijdens de Nacht van de Theologie 2018. ,,In eerste instantie heeft het me vooral veel publiciteit opgeleverd. Ik werd bijvoorbeeld voor veel interviews gevraagd. Het is een fantastisch podium waar je dan op komt, je kunt opeens overal over je ideeën vertellen. Ik ben ook gevraagd om lezingen te geven. De ene week stond ik voor een zaal met dertig tot veertig mensen van gemiddeld zeventig jaar oud, de volgende week sprak ik voor een grote groep jongeren van nog geen twintig jaar.”
De Jonge Theoloog des Vaderlands wordt gekozen uit studenten van de Protestantse Theologische Universiteit, de Theologische Universiteit Kampen, de Universiteit van Tilburg, Hogeschool Viaa, de Vrije Universiteit, Christelijke Hogeschool Ede en Hogeschool Windesheim. Zweers studeert godsdienst pastoraal werk - sinds dit jaar heet dat HBO theologie - aan de Hogeschool Viaa in Zwolle.
Zweers kreeg de titel dankzij een vurig pleidooi voor meer gebruik van beeld in de kerk. Een jaar geleden, in de aanloop naar de verkiezing op de Nacht van de Theologie, zei hij in een interview in het Friesch Dagblad dat beelden ruimte scheppen: ,,Iedereen kan iets anders zien in een beeld. ‘Ik ben die ik ben’ zegt God in de Bijbel. Dat betekent voor mij dat hij niet in één beeld te vangen is, ik lees dat als een oproep om Hem altijd weer uit te vinden.”
God als oude vrouw
Een van de beelden over God die hij dit jaar heeft doorontwikkeld voor zijn presentaties is ‘God als oud vrouwtje’. ,,Dat is een verhaal over een oude vrouw. Ze zit thuis, met een kopje koffie en een plakje cake te wachten op jou. Dat beeld roept een gevoel op van je eigen oma of moeder. Als je daar langsgaat denk je vaak ‘dit had ik eerder moeten doen’. Maar toch voel je ook iedere keer weer schroom: je stapt een andere wereld binnen. Totdat je beseft dat ook zij jong is geweest, dat ook zij een kwetsbare kant heeft. En dat we van haar kunnen leren.
,,Ik vind dat een mooi beeld van God, omdat ouderen wijze lessen voor ons hebben. Mijn generatie kan veel van deze mensen leren, bijvoorbeeld op het gebied van rust nemen. Zo is het ook met God: je kunt schroom hebben om bij haar langs te gaan, maar het is altijd leerzaam en roept steeds weer het gevoel op ‘Ik laat er niet weer zoveel tijd over heen gaan’.”
,,Dat verhaal vertel ik tijdens spreekbeurten als een performance, als een optreden. Dat heb ik dit jaar ook geleerd: spreken is echt een vak, een ambacht. De dag voor ik moet spreken vraag ik me steeds weer af waarom ik het doe, dan zitten de zenuwen hoog. Ik heb mijn eigen weg daar in gevonden het afgelopen jaar, maar daar had ik wel wat meer begeleiding bij kunnen gebruiken. Dat heb ik in een terugblik ook gezegd tegen de organisatie die me heeft benoemd tot de Jonge Theoloog: er wordt min of meer van je verwacht dat je op alle verzoeken uit het land en van media ‘Ja’ zegt, maar je krijgt geen enkele begeleiding.”
In eerste instantie kreeg Zweers vooral verzoeken om over zijn ideeën over beeldgebruik te spreken. Maar gaandeweg het jaar werd hij meegetrokken in, en soms overvallen door, de actualiteit. ,,Ik heb bijvoorbeeld een essay geschreven over het klimaat. Naar aanleiding daarvan werd ik weer voor nieuwe presentaties gevraagd. Maar het meeste indruk maakte de Nashville-verklaring, afgelopen januari. Dat kostte me heel veel energie.”
Trillend uit de kast
Zweers, zelf homo, schreef op Twitter: ‘Predikanten komen uit de kast in #nashvilleverklaring. Nu juich ik dat over het algemeen heel erg toe, maar niet als dat betekent dat anderen weer terug de kast in moeten.’ Hij publiceerde een essay in het Nederlands Dagblad, met heel persoonlijke fragmenten: ‘Met de laptop op mijn schoot en in het halfdonker begint eerst mijn hand en daarna mijn arm en been te trillen. Mijn lichaam haalt me vaak in als ik met mijn hoofd grip wil houden. Het doet me denken aan die conferentie over kerk en homoseksualiteit waaraan ik jaren geleden deelnam en waar ik de hele dag mijn trillende handen en benen verborg, terwijl ik allerlei stellingen hoorde die over mij gingen, over mijn toekomst en over mijn zelfbeeld. Mijn lichaam trilde nog toen ik ’s avonds uit de kast kwam voor mijn beste vriend.’
,,In het essay heb ik zowel mijn persoonlijke ervaring willen beschrijven als daar bovenuit willen stijgen. Mij boodschap is dat er verschillende visies over homoseksualiteit zijn, en dat het geen nieuws is dat die soms controversieel zijn. Maar waar we hopelijk gemeenschappelijke grond vinden is dat dat homo’s en lesbi’s hoe dan ook uit de kast moeten kunnen komen, want als dat niet kan dan zorgt dat voor psychische problemen.”
Het leukste vond Zweers optredens voor een hoofdzakelijk seculier publiek. ,,Dat zijn plekken waar je niet automatisch binnenkomt, je moet daarvoor uitgenodigd worden. Zo ben door het ministerie van Buitenlandse Zaken gevraagd om een lezing te geven over de vraag hoe je kunst en vrijheid van godsdienst met elkaar kunt verbinden. Dat is heel interessant om over na te denken.”
Geen echte theoloog
,,Waar ik sprak voor een seculier publiek werd ik heel positief ontvangen, maar in kerkelijke omgevingen kreeg ik soms het verwijt geen echte theoloog te zijn, omdat ik nog studeer en omdat ik geen academische opleiding volg. Dat heeft me wel even aan het twijfelen gebracht over wat ik aan het doen was, maar al vrij snel bevestigde het me in mijn overtuiging dat ik juist een theoloog ben die een seculier publiek kan bereiken en raken.”
Als Jonge Theoloog des Vaderlands heeft Zweers het afgelopen jaar geld verdiend met spreken en schrijven. ,,Maar ik heb ook studievertraging opgelopen: ik heb mijn laatste jaar nog niet kunnen afronden. Maar dat hoort er ook wel bij; theoloog-zijn is geen negen tot vijf baantje, heb ik ontdekt. Het is een beetje als een kunstenaar zijn: je bent er de hele tijd mee bezig. Het hele leven, alles wat ik meemaak, prikkelt mij om dat als theoloog te duiden.”
De ervaringen van het afgelopen jaar hebben Zweers op een pad gezet dat hij verder wil volgen. ,,Ik heb nooit de droom gehad om in een gemeente actief te zijn. Dit jaar heeft me de mogelijkheid en het zelfvertrouwen gegeven om een andere weg te gaan. Ik wil nog graag een boek schrijven over beelden en ook in andere projecten wil ik graag verder werken aan het verbinden van kunst en theologie.”
Zaterdag wordt tijdens de Nacht van de Theologie de nieuwe Jonge Theoloog des Vaderlands verkozen. Zie ww.nachtvandetheologie.nl voor de genomineerden.