Ik had lang niet meer aan Liefde in tijden van cholera gedacht. Deze week kwam het verhaal weer boven

Ook een bijzondere verjaardag die maandenlang was voorbereid, werd afgelast. Ik had het cadeau al klaarliggen. Ik vond het sneu voor de jarige en besloot per fiets het geschenk voor de deur van de jarige te leggen. Alles volgens de richtlijnen van de nieuwe afstandelijkheid. 

Op de route kwam ik op een doorgaans drukke rotonde, waar fietsers voorrang hebben. Maar ik zag op zo’n dertig meter afstand dat er een begrafenisauto stopte. Een begeleidster van de uitvaartverzorging stapte uit en ging voor de auto uit lopen. Midden op de rijbaan van de rotonde. Na de juiste afslag stapte de dame weer in. 

Het was onwerkelijk. Midden op de dag. Midden op een van de doorgaans drukste punten van de stad

Een minuut lang stond ik perplex te kijken. Ik had het gevoel dat ik in een film was beland. Het was onwerkelijk. Midden op de dag. Midden op een van de doorgaans drukste punten van de stad.

Welvoeglijk

Het idee van een rotonde is dat mensen hun verkeersgedrag zodanig op elkaar afstemmen dat er een vloeiende beweging ontstaat en onnodig wachten voor een verkeerslicht voorkomen wordt. Het fysieke ontwerp nodigt mensen dus uit om in een gezamenlijke flow te komen, waar iedereen beter van wordt.

De rotonde is een vorm van collectief intelligent, sociaal gedrag. De voorwaarde voor een vloeiende verkeersbeweging is de welvoeglijkheid van de deelnemers. Welvoeglijk wil zeggen dat iemand bereid is zich aan te passen aan het gedrag van anderen om hem of haar heen. Dus soms inhouden, soms versnellen, maar altijd vanuit een houding van hoffelijkheid en fairplay. 

De rotonde is een vorm van collectief intelligent, sociaal gedrag. De voorwaarde voor een vloeiende verkeersbeweging is de welvoeglijkheid van de deelnemers

De rotonde is letterlijk een rondje wellevendheid en een toonbeeld van beschaving. De meeste mensen zijn bereid mee te doen aan zo’n vorm van collectief intelligent gedrag. Mensen rekenen op elkaar. Mensen letten op elkaar. Precies wat Mark Rutte en Willem-Alexander vroegen aan het eind hun redes.

Ruimte innemen

Helaas geldt dat niet voor iedereen. Er zitten ook egoïstische mensen in het verkeer. Berekenende verkeersdeelnemers die elke ruimte snel innemen voor zichzelf. Soms ook komen mensen gewoon uit botheid hard aan stormen om anderen te dwingen in te houden. Het vrijpostig of zelfs intimiderend rijgedrag maakt de andere mensen extra voorzichtig of angstig.

Wie bereid is zich te houden aan de sociale norm loopt het risico gestraft te worden, door mensen met de moraal van ‘hier-kom-ik

In plaats van een vloeiende stroom van deelnemers, die elkaar de ruimte gunnen, gaat het recht van de sterkste gelden, of in ieder geval van de brutaalste. Wie bereid is zich te houden aan de sociale norm loopt het risico gestraft te worden, door mensen met de moraal van ‘hier-kom-ik’. 

Als wij elkaar de ruimte niet gunnen, loopt uiteindelijk de rotonde vast. De paradox is dat niet alleen de welvoeglijke verkeersdeelnemers de dupe zijn, maar tenslotte ook de haastige ongevoeglijken, die hun weg geblokkeerd zien door de andere, geïntimideerde weggebruikers.

Noodgedwongen stilstaan

Ik moest aan Márques denken. Wij leven in tijden van corona. Inmiddels kennen wij allemaal, al dan niet uit eigen ervaring, verhalen over storend hier-kom-ik-gedrag in supermarkten. Die roepen ergernis op. Dat is negatieve emotie.

Maar wie nu noodgedwongen stil staat op de rotonde van het maatschappelijk leven ziet vooral ook hele positieve dingen gebeuren. Mensen moet misschien eerst even bijkomen van het plotseling weg vallen het rushhour van het dagelijks leven. En dan zien zij elkaar staan, ook al is dat op afstand. 

Als wij elkaar de ruimte niet gunnen, loopt de rotonde vast. De paradox is dat niet alleen de welvoeglijke verkeersdeelnemers de dupe zijn, maar ook de haastige ongevoeglijken

De herwonnen hartelijkheid gaat hand-in-hand (figuurlijk!) met innovatieve acties die mensen bemoedigen en verder helpen. Wij geven elkaar ruimte. Uit respect voor de ander, maar ook uit respect voor ons allemaal.

De rotonde is dan toch een slim en sociaal idee. Soms moet je even stil staan om dat opnieuw te ontdekken. 

Herman Kaiser is voormalig burgemeester van Arnhem en was van 2003 tot 2013 voorzitter van het Christelijk-Sociaal Congres. Hij is belijdend katholiek