Regels voor de virtuele wereld
Kent u het verhaal van Alice in Spiegelland, van Lewis Carroll? In deze opvolger van Alice in Wonderland klimt Alice door een spiegel en komt zij in een nieuwe wereld terecht. Deze lijkt sterk op onze wereld, maar is net even anders.
In Spiegelland kun je spreken met bloemen, lopen schaakstukken rond en kun je een nieuwe identiteit aannemen. Hoe harder je er rent, des te meer blijf je op dezelfde plek staan. Alice komt allerlei vreemde figuren tegen. Het is onduidelijk wat in Spiegelland de omgangsvormen en de regels zijn.
Ik moet de laatste tijd wel eens denken aan dit verhaal, als ik zie wat nieuwe technologie met ons doet. Door ‘immersieve’ technologie raken we steeds verder ondergedompeld in een andere, soms bevreemdende wereld. Wie een virtual reality-bril opzet, komt in een wereld terecht waarin alle geluiden en beelden gecreëerd worden door computers.
Augmented reality voegt digitale lagen toe aan onze ervaring van de werkelijkheid. En via spraaktechnologie kunnen we met computers praten, en luisteren apparaten met ons mee, zoals smartphones en slimme speakers.
Fysiek en virtueel raken zo steeds meer met elkaar verknoopt. We hebben geen beeldscherm, muis of toetsenbord meer nodig om de virtuele wereld binnen te gaan. Een lichaamsbeweging of enkele woorden zijn al voldoende om je in cyberspace te begeven, waar je op dat moment ook bent.
Technologie kan ons zelfbeeld en ons beeld van de omgeving verstoren
Die steeds verdere onderdompeling in een nieuwe, fysiek-virtuele wereld roept prangende vragen op. Zijn echt en nep nog wel van elkaar te onderscheiden? Hoe gaan we met elkaar om in de fysiek-virtuele wereld?
Manipulatie van beeld en geluid zijn aan de orde van de dag. Technologie kan ons zelfbeeld en ons beeld van de omgeving verstoren. Onze beleving van de werkelijkheid staat op het spel. Bovendien is het de vraag in hoeverre wij zelf meebouwen aan die nieuwe wereld, of dat enkele grote technologiebedrijven de dienst uitmaken.
Om te voorkomen dat de nieuwe wereld net zo bevreemdend voor ons wordt als Spiegelland voor Alice, is het hoog tijd voor debat over de regels en omgangsvormen die daar gelden. Zodat we weten wat echt is, en wat nep. Zodat wij de computer aansturen, in plaats van dat de computer ons aanstuurt. En zodat we gedeelde waarden en uitgangspunten hebben, die de basis vormen voor de digitale samenleving van morgen.
Want anders dan Alice hoeven wij niet door een spiegel te klimmen om in die nieuwe wereld terecht te komen. En anders dan Spiegelland, is dit geen sprookjeswereld. Integendeel: we zitten er met al onze zintuigen al middenin.
Melanie Peters is directeur van het Rathenau Instituut
Wanneer gaan we eens regels opleggen aan social media?
Facebook, Twitter en Instagram zijn verslavend, en dat is precies de bedoeling, blijkt uit de documentaire 'The Social Dilemma'. Ze zorgen bovendien voor een parallelle wereld waarin alles kan en mag. Het is tijd voor regels.
