De klacht betrof de onrechtmatigheid van de avondklok die nu alweer een paar weken van kracht is en die bedoeld is om het coronavirus terug te dringen. De meeste Nederlanders zijn het daarmee eens. Maar in dat kort geding vonniste de rechter dat deze in strijd is met de wet.  

Zou de rechter die oordeelde in het kort geding tevreden zijn geweest over haar vonnis, die zestiende februari?

Staaltje nummer twee was de spottende toon waarmee journalist Ron Fresen de rechterlijke uitspraak in het Journaal om zes uur “een blamage” voor het kabinet noemde. Politie-eenheden in Den Haag, Rotterdam en Amsterdam bestonden het om Willem Engel van de actiegroep Viruswaarheid met de uitslag van het kort geding te feliciteren. Dat was staaltje nummer drie. 

Spoedeisende noodsituatie?

Zou de rechter die oordeelde in het kort geding tevreden zijn geweest over haar vonnis, die zestiende februari? Zo’n rechter heet een voorzieningenrechter. In een kort geding gaat het om een zaak die spoed vraagt.  

De avondklok is er niet voor de lol. Met die maatregel wil het kabinet de coronapandemie enigszins controleerbaar houden, vooral in het licht van de opkomst van wat de Britse variant genoemd wordt. De Tweede Kamer stemde ermee in en ging recent ook akkoord met de verlenging ervan.  

Een zware maatregel als de avondklok mag volgens de wet alleen genomen worden in geval van een uitzonderlijke en spoedeisende noodsituatie. In tegenstelling tot kabinet en Kamer vond de rechter dat daarvan geen sprake was. De pandemie duurt al bijna een jaar en de druk op de zorg is minder geworden, zo vonniste zij.  

De rechter heeft op dit punt kennelijk meer expertise in huis dan het RIVM, wiens adviezen het kabinet volgt

Ook waagde de rechter zich aan een oordeel over de besmettelijkheid van de Britse variant: “Daargelaten dat de informatie over de mate waarin de mutaties besmettelijker zijn dan het oorspronkelijke virus inmiddels alweer naar beneden lijkt te zijn bijgesteld, staat op dit moment niet vast dát de mutaties tot een onhoudbare situatie zullen leiden.”  

Zij heeft op dit punt kennelijk meer expertise in huis dan het RIVM, wiens adviezen het kabinet volgt. Al is ze wel zo slim om het woord “lijkt” in te voegen. Die slag om de arm houdt ze wel.  

Dat alles maakt voor haar de stelling van de staat dat een avondklok onvermijdelijk is “op zijn minst genomen discutabel en ook niet erg overtuigend gemotiveerd”. De avondklok komt met onmiddellijke ingang te vervallen, zo luidde het vonnis. 

Tegenhouden

De rechter wist het kennelijk beter dan het kabinet en de volksvertegenwoordiging, die hun eigen politieke oordeel hadden gegeven. Je zou denken dat deze beslissingen inderdaad daar thuishoren, bij het kabinet en de Tweede Kamer. Daar wordt de afweging gemaakt tussen harde maatregelen die de vrijheid beperken enerzijds en de mogelijke extra bezetting van ziekenhuisbedden, de extra gevallen van corona, de langere duur van de lockdown anderzijds.  

Daarbij is het goed om te weten dat een meerderheid van de Nederlandse bevolking geen problemen heeft met de avondklok. Volgens een onderzoek van EenVandaag steunt 60 procent een verlenging van de avondklok. En als de politiek fouten maakt, kan de kiezer er uiteindelijk wat aan doen. Bij de rechter is dat niet het geval. 

Als je dit wil doen - en soms is dat onvermijdelijk - moet je als rechter sterk in je schoenen staan

Zo’n rechter kan in een kort geding alleen maar dingen tegenhouden. Al het werk aan wetgeving, al de bestrijdingsmaatregelen, al de schema’s en plannen voor testen en vaccinaties, al die dagen vergadertijd, Kamerdebatten, zondagen in het Catshuis, alles kan op een dinsdagochtend ongedaan worden gemaakt.  

Als je dat wil doen – en soms is dat onvermijdelijk – moet je als rechter sterk in je schoenen staan. Recht is niet altijd hetzelfde als gerechtigheid, zo blijkt. Diezelfde avond nog schortte het gerechtshof het besluit om de avondklok in te trekken op tot het hoger beroep van vrijdag. Het gerechtshof liet vrijdag vervolgens weten pas een week later uitspraak te doen. Tot die tijd blijft de avondklok in elk geval van kracht.

Spotternij

En als het kabinet dan aangeslagen is door de uitspraak van de voorzieningenrechter zijn er anderen als de kippen bij om ook een duitje in het zakje te doen. Diezelfde avond van de zestiende februari gaf Ron Fresen in het Journaal van zes uur zijn commentaar. De eventuele extra coronadoden, het zwaardere beslag op bedden op de intensive care, de mogelijke verlenging van lockdownmaatregelen als de avondklok zou worden afgeschaft: daar had hij geen aandacht voor. Wat telde voor Fresen is wat hij spottend een “blamage” noemde.  

Hoe heerlijk moet het zijn om dat een keer uit te kunnen spreken en daarmee die Rutte, die De Jonge, die Grapperhaus, die al een jaar lang het nieuws beheersen, betrappen op een fout. Soms maakt duiding plaats voor spotternij. 

“Vanuit de politie hebben wij goed contact met Engel. Vanuit dat contact was het normaal om een felicitatie over te brengen.” 

Ook politie-eenheden van Den Haag, Rotterdam en Amsterdam vonden dat ze een steentje moesten bijdragen. Zij besloten Willem Engel, de man van Viruswaarheid, te feliciteren. Omroep West haalde op zijn website van 16 februari een politiewoordvoerder aan, die zei: “Vanuit de politie hebben wij goed contact met Engel en de sleutelfiguren van zijn organisatie. Vanuit dat contact was het normaal om een felicitatie over te brengen.”  

Politie-eenheden besloten gezamenlijk dat Engel zou worden gefeliciteerd. Mensen zijn speciaal aangewezen om deze felicitaties over te brengen. RTL Nieuws van 16 februari vulde aan dat de politie Rotterdam zei “vanuit de verbinding” in goed contact te staan met Engel: “In die hoedanigheid hebben wij hem op een neutrale manier gefeliciteerd. Dat is niet ongebruikelijk voor mensen met een dusdanige functie in de maatschappij”, aldus een woordvoerder.   

Verbinding

Dat dit een inschattingsfout van jewelste was, bleek al snel toen de korpsleiding van de landelijke politie in een tweet liet weten niet achter de felicitaties te staan. De Nederlandse BOA Bond deed alvast een stapje terug.  De voorzitter van die bond, Ruud Kuin zei dat boa’s die dinsdag terughoudend zouden omgaan met het uitdelen van boetes aan mensen die na het ingaan van de avondklok nog op straat zouden zijn. Fijn, dat er zoveel begrip was, maar pappen en nathouden is niet hetzelfde als ordehandhaving.  

Deze hele coronatijd is vervelend. Maar laten we niet doen alsof de democratie in Nederland aan het afglijden is. Laten we een beetje respect houden voor Rutte, De Jonge of Grapperhaus die al een jaar lang hard werken om de boel beheersbaar te houden.  

En laten we een beetje tact opbrengen tegenover al die mensen die nu al een jaar zo goed en zo kwaad als het gaat proberen zich aan de coronamaatregelen te houden. Feliciteer die goede burgers een keer. En dan ook graag vanuit de verbinding.  

Theo Brinkel is bijzonder hoogleraar Militair-maatschappelijke studies aan de Universiteit Leiden en Universitair Hoofddocent aan de Nederlandse Defensieacademie. Hij schrijft deze bijdrage op persoonlijke titel.

Een mondkapje tast onze vrijheid niet aan

Als we de actiegroep ‘Viruswaarheid’ mogen geloven, staat Nederland op het punt een dictatuur te worden. Maar een mondkapje bedreigt je grondwettelijke vrijheden evenmin als de autogordel of de scooterhelm.