Onze illusie is doorgeprikt
Vroeger ging je dood aan infectieziektes, maar nu niet meer. Zelfs aids is immers een chronische ziekte geworden. Maar deze pandemie zet ons met beide benen op de grond.
Ooit, het is nu al nauwelijks meer voor te stellen, leefden we in een wereld waarin we infectieziekten als overwonnen beschouwden. De pest, daar gingen mensen ooit massaal aan dood, maar die tijden liggen ver achter ons, met dank aan de medische en farmacologische vooruitgang.
Ten tijde van deze overwinningsroes werkte ik in een Afrikaans ziekenhuis. TBC eiste nog volop zijn tol, mazelen was endemisch en malaria maakte een voortijdig einde aan menig kinderleven.
In de westerse ‘post-infectie-illusie’ werd een deuk geslagen door de aidsepidemie. Vaak jonge mannen en vrouwen ontglipten ons. Het duurde even, maar door de introductie van antivirale middelen werd aids een chronische ziekte. Ons gevoel van onaantastbaarheid herstelde zich en kwam weer tot volle bloei.
In de westerse 'post-infectie-illusie' werd een deuk geslagen door de aidsepidemie. Vaak jonge mannen en vrouwen ontglipten ons
En toen kwam Covid-19. Rond middernacht word ik opgeroepen om een visite te rijden. Een oude man ligt thuis op bed met koorts. Hij hoest en hij heeft pijn, veel pijn. In de gang, het is toch voor de privacy ook niet handig om dat buiten te doen, trek ik mijn beschermende kleding aan. Plastic schort, haarnet, handschoenen en masker.
De demente partner van de patiënt schuifelt de gang in, geenszins verbaasd door mijn bizarre verschijning en verdwijnt, als of er niets aan de hand is, weer naar de keuken. Al struikelend over mijn schort strompel ik de steile trap op. Daar tref ik een schrijnende en hopeloze situatie aan.
Ik zie een patiënt in een terminale fase, niet meer in staat om adequaat over zijn situatie te communiceren. Ik besluit (wie anders?) om hem niet meer te laten opnemen. Dit zou zijn situatie, mocht hij al in het ziekenhuis geaccepteerd worden, niet verbeteren. Een andere mogelijkheid is er op dat moment niet.
Ik regel opschaling van de thuiszorg en dien pijn- en slaapmedicatie toe. Gedeprimeerd en met een onmachtig gevoel rijd ik terug naar huis. Zo gaat dat dus: sterven ten tijde van een pandemie.
Elk eenzaam sterven, al die strijd op de Nederlandse IC-afdelingen, het grijpt je bij de strot
De vergelijking met pandemieën uit het verleden lijkt nog steeds ongepast. De pest decimeerde destijds de bevolking, de Spaanse griep was verantwoordelijk voor vijftig miljoen doden.
Toch, elk eenzaam sterven, al die strijd op de Nederlandse IC-afdelingen, het grijpt je bij de strot. Onze maakbare maatschappij heeft moeite met de onzekerheden die deze pandemie met zich meebrengt. We schreeuwen om grip, controle, perspectief.
Toch vertonen we ook een enorm aanpassingsvermogen aan de veranderende omstandigheden. Wie heeft het nog over vakanties die niet door kunnen gaan? We voelen nu al vervreemding bij filmbeelden, nog maar enkele maanden geleden geschoten, van handschuddende mensen. We tonen veerkracht.
Het goede leven zal uiteindelijk doorgaan, zeker, maar het idee dat infecties definitief overwonnen zijn, die illusie zijn we kwijt.
Berend Jansen in huisarts in Swifterbant