Ontstond in de Bethelkapel in Den Haag de kerk van de toekomst?
Het maandenlange kerkasiel in de Haagse Bethelkapel veranderde wellicht ook de rol van de kerk in onze samenleving.
Wat was de betekenis van het kerkasiel in de Bethelkapel, in de laatste maanden van 2018 en de eerste maand van 2019? En wat kan de kerk leren van die opmerkelijke maanden? Die vragen staan centraal in het boek Dat wonderlijke kerkasiel.
Donderdagochtend 22 november 2018 reisde een groep kerkgangers uit de omgeving van Drachten met een bus naar Den Haag. Ze gingen naar de Bethelkapel, waar de Armeense familie Tamrazyan sinds 26 oktober in kerkasiel verbleef. Het ‘gebed zonder end’ voor het gezin duurde ruim 2300 uur, tot 30 januari 2019. Nu, een jaar na afloop van dat kerkasiel, kijken betrokkenen in Dat wonderlijke kerkasiel terug op de gebeurtenissen van die maanden.
Mede dankzij het veilige onderkomen dat de Protestantse Kerk Den Haag bood, aangevuld met de vele lobby-werkzaamheden die kerken en individuele kerkgangers in die dagen richting de regering en met name het CDA initieerden, besloot de politiek eind januari 2019 tot een kinderpardon. Dat betekende dat naast dit gezin nog meer families een Nederlandse verblijfsvergunning kregen.
Terugkijkend op die inspannende periode zoomen verschillende auteurs soms tot op detailniveau in op de gebeurtenissen tijdens het kerkasiel. Anderen onderzoeken juist de betekenis van de bijzondere opvang.
Ineke Bakker, tot 15 januari directeur van de Haagse diaconale organisatie Stek (Stad en Kerk), nu gepensioneerd, spreekt in het voorwoord de hoop uit dat het kerkasiel in de Bethel geen afgeronde geschiedenis is, maar betekenis blijft hebben: ‘De inspiratie van de Bethel kan ons wellicht helpen om in onze eigen context stappen te zetten waardoor vluchtelingen en ongedocumenteerden zichtbaar worden en er gewerkt kan worden aan perspectief met hen en voor hen. Als dit boek daaraan kan bijdragen, is de missie geslaagd.’
Hartverwarmende sfeer en betrokkenheid
Meerdere auteurs hebben de hoop en de verwachting dat er in de Bethelkapel iets is gebeurd dat de kerk verandert. Zo schrijft Christien Crouwel, sinds 1 januari 2019 algemeen secretaris van de Raad van Kerken in Nederland: ‘’s Middags werd de voortdurende viering na ruim 96 dagen afgesloten in de kapel van Bethel en mocht ik in het afsluitende uur een kleine liturgische bijdrage leveren. Ik vond de sfeer en betrokkenheid van alle mensen hartverwarmend en ik dacht: deze saamhorigheid wil ik in mijn nieuwe functie ook belichamen. Want alleen zo kom je als kerken en gelovigen verder.’
Ds. Theo Hettema, theoloog en als voorzitter van de Algemene Kerkenraad van de Protestantse Kerk Den Haag betrokken bij het kerkasiel, schept een kader waarbinnen kerken verder kunnen met de ervaringen uit de Bethelkapel. Hij beschrijft dat tijdens de doorgaande kerkdienst een profetische liturgie is ontwikkeld, waaraan ‘een kerk van de toekomst’ kracht kan ontlenen.
Met het kerkasiel traden de betrokkenen in de voetsporen van oudtestamentische profeten, die ook niet terugschrokken voor commentaar op de machthebbers, betoogt Hettema. Hij noemt dat een vertaling van Gods vurige liefde. ‘Meer dan alleen kritiek is het profetische een bezielende, totale levenswijze. Hier wordt het profetische een houding die de kerk moet aannemen in haar relatie tot de wereld.’
Hij plaatst dit tegenover het begrip ‘profetische dialoog’, uit de missionaire theologie. Het woord dialoog veronderstelt een gesprek, beargumenteert hij, maar dat vond nauwelijks plaats in het proces rond het kerkasiel. ‘We waren uit op een gesprek met de politiek over een groep vluchtelingen die wij als kerk in de knel zagen komen, maar de bereidheid om dat gesprek te voeren kwam vooral van één kant. Uiteindelijk lag de zeggingskracht van Bethel vooral in de volharding van de liturgie, de 2306 uur en een beetje van de kerkdienst die daar gehouden werd, zonder dat we wisten dat we daarop zouden uitkomen.’
Kerk heeft iets te vertellen
Hettema ziet ruimte weggelegd voor een kerk die ‘durft present te zijn in geloof, hoop en liefde, gevoed door een groter verhaal en een sterk vertrouwen dat voortkomt uit onbaatzuchtigheid. Daarmee heeft de kerk iets te vertellen in onze cultuur.’
Zijn beschouwing is een van de interessantere uit de bundel, samen met bijvoorbeeld een terugblik op het politieke lobbywerk door Rein Willems. Verder willen de samenstellers met de bundel soms misschien té volledig zijn. Zo zijn verschillende krantenartikelen en nieuwsbrieven van Stek opgenomen. Die zijn weliswaar onderdeel van het grotere verhaal, maar ze doen af aan de zeggingskracht die de bundel ook heeft met de reflectie op wat nu eigenlijk de betekenis is van die drie maanden in de Bethelkapel.
Donderdag 30 januari wordt het boek gepresenteerd in Buurt- en Kerkhuis Bethel, Den Haag. Zie voor meer informatie: www.stekdenhaag.nl
Willem van der Meiden & Derk Stegeman (red.). Dat wonderlijke kerkasiel. De non-stop viering in de Haagse Bethelkapel. Uitgeverij Skandalon, 13,95 euro