Niet zeuren maar zaaien
Is de preek niet volledig uit de tijd? Nee, evenmin als het gevoel voor het transcendente. Kijk maar naar een voetbalwedstrijd met VAR.
In september was ik in Amersfoort op een preekfestival. Een opmerkelijk gebeuren omdat nogal wat deskundigen beweren dat de preek als middel om de aanwezigheid van God te laten gebeuren totaal onbruikbaar is. Wie wil er nog een preek horen?
Als dominee die elke week preekt, werd ik daar niet vrolijk van. Het is zo ongeveer het enige wat ik kan. Onder protestanten geldt dat een dominee in de eerste plaats een preker is, een verkondiger van het Woord van God. Al het andere kunnen gemeenteleden. Einde preek dus?
Maar zie aan: er kwam een festival om het fenomeen preek te vieren. Maar liefst 500 dominees en studenten, mannen, vrouwen, veel jonge mensen, vulden de binnenstad van Amersfoort. Het werd een waar festival met preekworkshops in de kerken, en pauzes op een zonovergoten terras.
Lijdt de preek niet het meest onder het verlies van besef van transcendentie van kerkgangers? Zeker, maar niet overdrijven. Zelfs onder seculieren is er nog steeds gevoel voor het transcendente, een werkelijkheid die het hier en nu overstijgt.
VAR
Laatst viel me dat op bij een voetbalwedstrijd op tv vrijwel alle spelers de scheidsrechter om de tuin proberen te leiden, maar zodra de man naar de kant loopt en daar in een VAR-scherm kijkt, wordt het ineens stil. De VAR-scheidsrechters zijn mensen die niemand ziet, maar die vanuit een verborgen ruimte de wedstrijd volgen en er zich gevraagd en ongevraagd mee bemoeien.
De scheidsrechter loopt dan naar de kant, kijkt en luistert, en even later staat hij op het veld en wijst naar de stip of stuurt iemand weg. Vrijwel niemand protesteert tegen die verborgen VAR-persoon. Men zakt in elkaar van ellende, scheldt en schreeuwt, maar aan de beslissing wordt niet getwijfeld. Die komt zomaar senkrecht von oben op het veld.
De scheidsrechter maakt er ook een gebaar bij waar bij hij een soort venster in de hemel verbeeldt en duidelijk maakt: er heeft iemand meegekeken en die heeft meer gezien dan de gewone man of vrouw kan. Op het veld lijkt niemand last te hebben van transcendentie-verlies.
Uitzonderingen zijn er altijd. Oud-trainer Dick Advocaat is een van de weinigen die de VAR durft uit te schelden. Een soort atheïst dus.
Uitleg
Er zijn naar mijn overtuiging nog steeds oren voor het directe woord, en een hart dat zich laat raken. In Amersfoort werd me dat weer duidelijk. Er komen gouden tijden voor de preek. Als uitleg van de Schrift en verkondiging van het Evangelie. Recht zo die gaat.
Een mevrouw van rond de vijftig zei me eens: ik houd erg van een dominee die invoelend je problemen kan bespreken. Maar ik knap vooral op van een die het Woord uitlegt en verkondigt. Van een echte preek.
In Amersfoort werd een en ander bevestigd. Nu hoop ik maar dat de opleiders van dominees aan de diverse universiteiten dit niet jammer vinden omdat ze liever zich met iets anders bezig houden. Maar wat mij betreft: Niet zeuren maar zaaien.
Piet de Jong is emeritus predikant