Laten we goed leven, dan worden de tijden ook goed
Te lang sociaal afstand houden is niet goed voor een mens. Maar misschien geeft deze crisis ons de sleutels in handen om onze samenleving voorgoed te veranderen.
Wie had ooit kunnen denken dat ons land op de lijst van gesloten landen zou verschijnen? Ik in ieder geval niet. En toch is het zo: ons land is gesloten. Internationaal reisverkeer is zo goed als stilgevallen, veel kantoren zijn gesloten, het openbaar vervoer heeft een sobere dienstregeling, sportcompetities en kerkdiensten zijn geannuleerd.
En het allerergste is: we leven op anderhalve meter van elkaar. Ik heb daar last van. In de supermarkt reageren mensen schrikachtig als ik plotseling achter een stelling met wasmiddel vandaan kom, op straat lopen mensen met een grote boog om me heen. Als ik onze honden uitlaat in het park en we moeten een bruggetje over, dan wacht de andere wandelaar tot ik het bruggetje helemaal ben overgestoken.
Ik voel me vies en afgewezen. Natuurlijk wéét ik wel dat het allemaal niet persoonlijk is, maar elke keer als iemand wegduikt erváár ik dat wel zo.
Spanning
Daarnaast is de spanning onder mensen voelbaar. Ik merk het aan onze tiener die met dit weer met haar vrienden en vriendinnen wil chillen en uitgaan. Maar wat rest is een armzalige versie van samenzijn. Haar zomervakantie met vriendinnen staat onder druk en hoewel er bij haar leeftijdsgroep aanvankelijk veel begrip was voor de intelligente lockdown, is de rek er inmiddels helemaal uit.
In de supermarkt reageren mensen schrikachtig als ik plotseling achter een stelling met wasmiddel vandaan kom
Ik merk het ook aan de mensen in mijn wijk. Vooral bij de mensen die voor de crisis al eenzaam waren. En wat te denken van de mensen die allerlei therapieën volgden die grotendeels stil zijn komen te liggen? De spanning klotst tegen de plinten op en het is dan ook niet verwonderlijk dat de coffeeshop en de slijterijen in mijn zonnige provinciestadje hun omzet enorm zien stijgen.
Te veel en te lang gespannen leven is niet goed voor een mens. Waar sporten of uitgaan nog wel eens verlichting konden geven, is seizoen 390 van Boer Zoekt Vrouw voor velen de enige uitlaatklep.
Social distancing
De woorden die aan het begin van de crisis werden gekozen waren ook niet altijd erg gelukkig. Neem nou een term als social distance - sociale afstand. Het is onjuist en onnodig.
Zou dat woord bij hebben gedragen aan de voelbare angst voor elkaar? Ja, het gaat om fysieke afstand, maar het is toch nergens voor nodig om sociaal afstand van elkaar te nemen? We hebben nu toch juist sociale nabijheid nodig? Een hand op het glas van het huis van je oude moeder, een telefooncirkel of gewoon afspreken in een park met (ruim) anderhalve meter afstand. Dat laatste doe ik wekelijks met mijn maatje.
Het is toch nergens voor nodig om sociaal afstand van elkaar te nemen? We hebben nu toch sociale nabijheid nodig?
Vorige week begon de voetbalcompetitie in Duitsland weer. Als groot voetballiefhebber bekeek ik een paar wedstrijden in spookachtig lege stadions. Ik zag wisselspelers met mondkapjes, hoorde de coaches aanwijzingen schreeuwen en mistte het luide gezang van de supporters. Zo is er echt geen bal aan!
En toch: op het moment dat er werd gescoord vergaten de spelers die ene belangrijke regel: niet samen juichen. Het past domweg gewoon niet! Als in een reflex doken de spelers in elkaars armen om hier na de wedstrijd uitgebreid excuses voor te maken. Voor mij hoefde dat laatste niet, ik voelde het als kijker helemaal mee.
Adam
Tijdens deze dagen denk ik vaak aan die arme Adam, volgens het Bijbelboek Genesis de eerste mens. God maakt hemel en aarde, flora en fauna en plaatst daar een mens in. Maar al snel heeft God in de gaten dat er iets ontbreekt. In Genesis 2 vers 18 horen we God zeggen: “Het is niet goed dat de mens alleen is, ik zal een helper voor hem maken die bij hem past.”
En God begint de prachtigste dieren te maken en laat ide aan de mens zien, nieuwsgierig om te horen welke namen de mens aan deze dieren zou geven. Giraffen, kolibries, buidelratten en meerkoeten. Een bonte verzameling van levende wezens.
Het is niet goed dat de mens alleen is. Zelfs als mensen geen partner zoeken of vinden, blijven mensen sociale wezens
Toch helpt het niet. Adam zal het best prachtig gevonden hebben, maar wat mist is social proximity - sociale nabijheid. Een praatje bij de koffie met een soortgenoot.
En dan maakt God een andere mens - een vrouw als helper van Adam. Let op: geen hulpje, maar een helper, iemand die komt om de ander te ondersteunen.
En dan is het goed. Dan past alles en is de eenzaamheid verdwenen. Het is niet goed dat de mens alleen is. Zelfs als mensen geen partner zoeken of vinden, blijven mensen sociale wezens.
Nieuwe ogen
Ik hoop dat deze crisis snel overwonnen wordt. Maar nog meer hoop ik dat deze crisis ons nieuwe ogen geeft om naar deze wereld te kijken.
Nieuwe ogen die niet langer kijken naar snelle, kortetermijnwinst. Nieuwe ogen die niet langer kijken naar zelfverrijking en uitbuiting van andere schepselen (dieren én mensen!).
Nieuwe ogen die opnieuw kijken naar (financiële) waardering van beroepen. Waarom verdient een voetballer duizend keer meer dan een vuilnisophaler? In tijden van crisis wordt goed zichtbaar dat die laatste een ‘vitaal beroep’ heeft en die eerste niet. Maar ook nieuwe ogen om te kijken in je eigen buurt naar mensen die eenzaam zijn geworden, soms omdat ze het idiote tempo van onze maatschappij domweg niet meer kunnen (en wíllen!) bijbenen.
Ik hoop dat deze crisis ons nieuwe ogen geeft om naar deze wereld te kijken. Nieuwe ogen die niet langer kijken naar snelle, kortetermijnwinst
Deze vervelende situatie geeft ons sleutels in handen om de samenleving voor eens en voor altijd ingrijpend te veranderen. En nee, we zijn geen slachtoffer van een systeem waar we in gevangen zitten! Mensen geven vorm aan systemen en structuren dus diezelfde mensen hebben de mogelijkheid om wijzigingen aan te brengen.
Laten we niet klagen, maar de woorden van de oude kerkvader Augustinus in praktijk brengen: 'Het zijn slechte tijden! Het zijn moeilijke tijden! Dat zeggen de mensen tenminste. Laten we liever goed leven, dan worden de tijden vanzelf goed. Wij zijn de tijden. Zoals wij zijn, zo zijn de tijden'.
Jan Wolsheimer is directeur van Missie Nederland