De vraag legt meteen een heersend concept bloot dat ongemerkt gemeengoed geworden is in onze samenleving: geluk is maakbaar. Als je niet weet wat je wilt, dan ligt het dus aan jou als je straks niet gelukkig bent. Of te dik of niet meer relevant. Het ligt aan jou als er niet meer naar je geluisterd wordt, als je kinderen of kleinkinderen niet meer echt met je willen praten.

We maken continu de balans op

Alain de Botton zou wellicht zeggen: ‘We zijn te veel van onszelf gaan verwachten’. We verwachten alles van de volgende fase van ons leven. Onze volgende baan, de volgende relatie, de tijd na het werken of ons pensioen, de volgende fase van de ontwikkeling van onze kinderen. En we maken continu de balans op: ‘Ben ik gelukkig met hoe ik mijn leven heb vormgegeven? Wil ik zo verder? Het stellen van DE vraag - door anderen of door onszelf - maakt ons intolerant voor tegenslagen. Tegenslagen als een volgende baan die niet blijkt te passen, een volgende onderneming die deze keer geen succes wordt, de relatie na een scheiding die óók misloopt. Deze tegenslagen lijken alle voorgaande bereikte resultaten of meegemaakte gebeurtenissen te doen verbleken. 

We zijn gaan denken dat alles maakbaar is, inclusief wijzelf. De technologische mogelijkheden exploderen en lijken dit beeld elke dag te versterken. Maar het paradoxale is: hoe meer mogelijkheden er zijn om ons leven te ‘maken’, hoe meer we onszelf voelen falen.

Het devies van de Franse socioloog Durkheim (eind 19de eeuw) en Alain de Botton is: laten we ruimdenkender worden over wat we mogen voelen, dan zien we hopelijk dat ons leven gewoon goed genoeg is, dat voldoening goed genoeg is.

Alles moet perfect

Het devies van De Botton en Durkheim resoneert bij mij persoonlijk. Ik volg momenteel een opleiding in het managen van veranderingen op de Business School in Fontainebleau. Helemaal aan het begin hebben we daar aandacht besteed aan patronen die we vaak herhalen in ons eigen leven. De gedachte daarachter is dat je als coach, begeleider, trainer of toezichthouder goed moet begrijpen wat het verschil is tussen de onderwerpen die jou bezighouden en de onderwerpen die iemand anders bezighouden. 

Bij de oefeningen op deze opleiding ontdekte ik dat ik ook een patroon heb van het creëren van ‘perfecte situaties’. Deze motivatie heb ik zowel op mijn werk als privé, zo bleek. En dat patroon is heel hardnekkig. Het vervelende is bovendien dat ik dat patroon niet voor me houd, maar anderen daarin meesleep, waardoor ik heel veel druk leg op de mensen om mij heen: zij moeten mij helpen deze ‘perfecte situaties’ te realiseren.

Met enige regelmaat wordt deze druk te veel en ontstaan er conflicten. Ik zie nu beter in dat mijn motivatie geboren is uit de overtuiging (die ik mezelf opleg) dat ik toch met alle mogelijkheden die er tegenwoordig zijn, in staat zou moeten zijn om het succes te ‘maken’. Dit geloof wordt versterkt door allerlei succesverhalen in de media.

Ik denk dat veel mensen dit geloof in perfectie hebben en denken dat ze alleen geaccepteerd worden als ze perfecte resultaten nastreven en behalen: goede cijfers op school, plannen realiseren op het werk, de ideale vrouw of man zijn in de relatie. 

Niet alles is maakbaar

Natuurlijk pleit ik er niet voor dat we stoppen met plannen te maken of onszelf doelen te stellen. Richting hebben is essentieel is voor een goed gevoel over je leven. Maar ik denk dat een tikkeltje realistischer zijn over onze verwachtingen van alles wat we aan het doen zijn, ons kan helpen om gelukkiger te zijn. Soms onder ogen zien dat de omstandigheden zijn veranderd of dat onze wensen of plannen niet haalbaar zijn. En laten we vooral niet denken dat we het allemaal zelf kunnen en moeten ‘maken’. Ons leven is minder maakbaar dan we denken en misschien is dat wel goed. Goed genoeg, in ieder geval.

Hans van der Wind (55) is ondernemer, getrouwd en vader van drie zoons uit twee relaties.