Mensen kunnen baat hebben bij een liefdevolle context van herbergzaamheid met geborgenheid, veiligheid en stabiliteit

Hulpverleners zijn van goede wil, maar de voorzieningen zijn er gewoon niet. Er zijn veel instellingen voor zorg en welzijn, maar herbergzaamheid ontbreekt te veel. Juist herbergzaamheid is hard nodig omdat er levensproblematiek is die niet door professionals alleen kan worden opgelost.  

Zo zijn er psychische beperkingen die blijvend zijn of eenzaamheid die met iemands levenssituatie gegeven is. Mensen weten dan niet waar ze het moeten zoeken. Zij kunnen baat hebben bij een liefdevolle context van herbergzaamheid met geborgenheid, veiligheid en stabiliteit. Om dat in voldoende mate beschikbaar te krijgen moet de samenleving zelf worden betrokken. 

Visionaire woorden 

Tijdens de algemene beschouwingen in de Tweede Kamer werd ik aangenaam verrast door de hoopvolle en visionaire woorden van CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma. Tot mijn verbazing werden die nergens gesignaleerd. Het ging over de coöperatieve samenleving waar hij naar toe wil. Dat was geen losse flodder, maar hij koppelde die aan een coöperatieve revolutie die al gaande is. 

Volgens Heerma heeft de coronacrisis veel onderliggend lijden aan het licht gebracht. De roep om een (letterlijk) samenleving is alleen maar sterker geworden. Hij ziet de komende jaren een samenleving vol energie-, zorg- en wooncoöperaties. Die hebben een geweldige meerwaarde door de onderlinge samenwerking van burgers. Allerlei zaken die samenwerking en oplossingsrichtingen in de weg zitten, zoals bureaucratie, moeten volgens Heerma worden opgeruimd, te beginnen bij een overheidscultuur die maatschappelijke oplossingen eerder blokkeert dan faciliteert.  

Verrassend is dat hij in een bredere woningbouwvisie ook pleit voor het bouwen van hofjes waar mensen kunnen wonen en voor elkaar kunnen zorgen. Uit het verhaal van Heerma speekt urgentie en vaart die hij wil maken. Dat is een vooruitgang bij alle stilstand die er is als het gaat om problemen die al jarenlang bekend zijn.  

Niemandsland 

In de coöperatieve samenleving van het CDA gaat het om een breed maatschappelijk bereik op allerlei gebieden, zoals zorg, wonen en energievoorziening. Hier spits ik deze aanpak toe op zorg en wonen en een combinatie daarvan. 

Bij veel concrete problematiek die ik in pastoraat en hulpverlening tegenkom, is een onderliggend gevoel bij mensen aanwezig dat ze geen verbinding hebben. Men voelt zich in niemandsland in een gevecht om te overleven.  

Nog steeds zitten te veel instellingen in hun eigen cocon, zonder verbinding met iets daarbuiten

Dat gevoel wordt versterkt doordat hulpverlening vaak niet aansluit bij de behoeften. Zo gebeurt het regelmatig dat er voor een concrete noodsituatie geen enkele hulpverlener direct bereikbaar is, laat staan het begin van een oplossing. Meer steun uit de samenleving zelf is nodig. Niet als een oplossing voor financiële tekorten of bezuinigingen bij instellingen. Integendeel: meer samenleving komt niet in plaats van maar aanvullend op professionele hulp.  

Overigens kan ook bij instellingen best gekeken worden of er meer handen aan het bed kunnen komen door meer samenwerking en de afbouw van bureaucratie. Professionele instellingen en gemeenten moeten er ook toe worden gebracht om meer verankering in de samenleving te zoeken. Nog steeds zitten te veel instellingen in hun eigen cocon, zonder verbinding met iets daarbuiten.  

Zorgcoöperatie biedt herbergzaamheid 

In Borger-Odoorn werkte ik mee aan de vorming van de unieke coöperatie ‘My Home’ voor steun aan mensen in een kwetsbare levenssituaties. Het is een samenwerking tussen de burgerlijke gemeente en de diaconie van de Protestantse Gemeente Borger.  

In de coöperatie zijn deelnemers die een steuntje nodig hebben en vrijwilligers die dat bieden. Voor de vrijwilligers is een coach beschikbaar. De deelnemers wonen in hun eigen huis en de coöperatie wil eraan bijdragen dat ze zich daar goed blijven voelen.  

Het mooie is dat er ook wederkerigheid in zit. Zo kunnen de deelnemers ook iets betekenen voor de vrijwilligers, bijvoorbeeld in kleine taken als wat tuinwerk doen, oppassen op de hond of iets doen voor een andere deelnemer.  

My Home is in korte tijd een groot succes geworden. Er zijn veertig mensen bij betrokken als deelnemers en vrijwilligers. Er is inmiddels al een wachtlijst van deelnemers. Naburige kerken sluiten zich bij het initiatief aan. De verwijzers van het sociaal team spreken van een gat in de markt en ook de gemeente is enthousiaste over deze maatschappelijke taak van de kerk. My Home kreeg in 2018 van Kerk in Actie de landelijke publieksprijs Smaakmaker van het jaar. 

Niet altijd professioneel 

Ook is er grote behoefte aan huizen of groepjes van huizen voor beschermd residentieel wonen. Dat wil zeggen een voorziening waarin mensen én wonen én waar ondersteuning aan verbonden is. Dat is laagdrempelig voor mensen die deze zorg nodig hebben en voor wie een veilige en geborgen context voldoende is.  

Die residentiële woonvoorzieningen hoeven niet allemaal voor iedereen heel professioneel opgetuigd te zijn. Allerlei variaties zijn in een coöperatieve aanpak denkbaar. Beschermde woonplekken kunnen ook met een lichte aanwezigheid van bijvoorbeeld levenspartners en misschien ook wel alleen vrijwilligers functioneren. Zeker als familieleden ook op de achtergrond betrokken zijn.  

Het CDA als partij van de samenleving moet hier in een coalitie van haar landelijke en plaatselijke bestuurders en volksvertegenwoordigers de leiding nemen

Ook kunnen ze een gemêleerde samenstelling hebben van mensen die een steuntje nodig hebben en een steunende omgeving in de nabijheid. Daar kunnen de Heerma-hofjes prachtig in voorzien. Een mooie alliteratie om erin te houden! Het gaat om zoveel mogelijk zelfstandig wonen op jezelf in een betrokken omgeving van anderen. Het is een hoopvol toekomstperspectief en kan het begin zijn van een stabieler en gelukkiger leven.  

Opgave voor de toekomst 

Het CDA heeft  weer concrete idealen nodig om voor te gaan. In Heerma’s visioen van de coöperatieve samenleving ligt voor het CDA een inspirerende opgave voor de toekomst. Het gaat om gemeenschappelijkheid heel dichtbij. Geweldig dat nieuwe mogelijkheden voor onderlinge zorg met een bredere visie op woningbouw worden verbonden. Duurzaam wonen, elkaar nabij.  

Het CDA als partij van de samenleving moet hier in een coalitie van haar landelijke en plaatselijke bestuurders en volksvertegenwoordigers de leiding nemen. Met compassie en gemeenschapszin een wereld om samen in te wonen dichterbij brengen 

Jan Eerbeek is emeritus hoofdpredikant bij het ministerie van Justitie en Veiligheid, oprichter en oud-voorzitter Exodus en oud-gemeenteraadslid voor het CDA in Den Haag