'Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst', is een bekend Nederlands gezegde. Wie investeert in de jeugd kan hier in de toekomst profijt van hebben. Jongeren zijn namelijk de ‘bouwstenen’ van de maatschappij.  

Dat geldt niet alleen in Nederland, maar ook in ontwikkelingslanden. Het is van groot belang om oog te hebben voor kinderen en jongeren in ontwikkelingssamenwerking. In tijden van rampen en crisissituaties – zoals vandaag de dag aan de orde – dient extra aandacht te worden besteed aan deze belangrijke, maar vaak ook kwetsbare groep.  

In korte tijd is de wereld overrompeld door de gevolgen van het coronavirus. Er zijn ingrijpende maatregelen genomen die verdere verspreiding moeten tegengaan. De inzet is om onze kwetsbare medemens zo goed mogelijk te beschermen.  

Het is van groot belang om oog te hebben voor kinderen en jongeren in ontwikkelingssamenwerking

Maar laten we ook onze kwetsbare naasten in ontwikkelingslanden niet vergeten, die onevenredig hard getroffen zullen worden door de coronacrisis. Niet alleen door het coronavirus zelf, maar ook door bijvoorbeeld de sociale en economische gevolgen van de pandemie.  

Verschillende Prismaleden waaronder World Vision en Red een Kind vragen in het bijzonder aandacht voor kwetsbare kinderen in de projectlanden waar zij werkzaam zijn. Want miljoenen kinderen lopen het risico om ziek te worden of te overlijden als gevolg van secondaire effecten van de Covid-19-pandemie zoals ondervoeding. 

Effecten van de crisis 

Wereldwijd zijn er relatief weinig kinderen gemeld met Covid-19, de ziekte die wordt veroorzaakt door het nieuwe coronavirus. Uit internationaal onderzoek blijkt dat de ziekte bij kinderen in het algemeen veel milder verloopt dan bij volwassenen. Wereldwijd zijn een handvol kinderen met Covid-19 overleden.  

Dat betekent echter niet dat kinderen niet lijden onder de gevolgen van de coronacrisis. De scholen zijn wekenlang dicht (geweest) met alle gevolgen van dien. Recent nog maakten Nederlandse zorgprofessionals hun zorgen kenbaar over de toename van huiselijk geweld, een secondair – maar enorm ingrijpend – effect van de coronacrisis op de levens van kinderen.   

Bijeffecten van de coronacrisis op de levens van kinderen en jongeren zijn er ook in ontwikkelingslanden. Begin april verscheen er een alarmerend rapport van World Vision International waarin werd gewaarschuwd voor het feit dertig miljoen kinderen het risico lopen ziek te worden of te overlijden als gevolg van secondaire effecten van de Covid-19 pandemie. Zij baseren zich op een uitgebreide analyse van de ebolacrisis en de verwoestende effecten daarvan op kinderen, die er in de periode 2014 – 2016 mee te maken kregen.  

Recent nog maakten Nederlandse zorgprofessionals hun zorgen kenbaar over de toename van huiselijk geweld, een secondair - maar enorm ingrijpend - effect van de coronacrisis op de levens van kinderen

Het rapport maakt inzichtelijk dat kinderen onder andere worden bedreigd door een verminderde toegang tot gezondheidszorg, een daling in immunisering – voor andere dodelijke ziekten – en toegenomen ondervoeding. De combinatie van zwakke zorgsystemen, zeer behoeftige bevolkingen en de huidige coronapandemie kan leiden tot een enorme sterfte onder kinderen. Zij vormen een uiterst kwetsbare groep, die bescherming behoeft. 

Armoede wordt verergerd 

Volgens cijfers van Unesco, mondiale organisatie verantwoordelijk voor onderwijs, blijkt dat de uitbraak van het coronavirus ervoor heeft gezorgd dat op dit moment ongeveer anderhalf miljard kinderen en studenten wereldwijd niet naar school kunnen. Dat heeft een enorme impact, aangezien onderwijs een belangrijke rol speelt bij het tegengaan van armoede en ongelijkheid.  

Daarnaast zijn veel kinderen afhankelijk van school om te kunnen voorzien in hun levensbehoeften. Te denken valt aan de voedselprogramma’s die veelal vanuit de scholen worden gecoördineerd.  

Bovendien heeft het coronavirus ook grote impact op de inkomens van gezinnen en families. Veel ouders zijn vanwege het verlies van hun baan – en daarmee het inkomen – niet meer in staat om hun kinderen te eten te geven. Zo zal de armoede door het coronavirus verergeren. Daardoor vormen anderen ziekten zoals malaria direct weer een bedreiging, doordat men geen financiële middelen meer heeft voor de benodigde medicijnen.  

Veel kinderen zijn afhankelijk van school om te kunnen voorzien in hun levensbehoeften. Te denken valt aan de voedselprogramma's die veelal vanuit de scholen worden gecoördineerd

Ook zijn vanwege lockdown-beleid allerlei vaccinatieprogramma’s komen stil te liggen, met alle risico’s van dien. De coronacrisis kan ook grote gevolgen hebben voor de toekomst van kinderen: het risico op uitbuiting vormt zowel voor jongens als meisjes – zeker in tijden van crisis – een groot gevaar. 

Al deze veranderingen – en de angst, stress en onzekerheden die deze met zich meebrengen – vormen een groot risico voor zowel de fysieke als psychosociale gezondheid, het welzijn en de ontwikkeling van kinderen, vooral als ze nog jong zijn.  

Extra screening 

Dat kinderen en jongeren hard worden getroffen door de secondaire effecten van Covid-19 erkennen zij ook zelf. World Vision vroeg in de achterliggende twee maanden aan ruim 100 jongeren uit 13 ontwikkelingslanden naar de impact van het coronavirus op hun leven.  

Een van de kinderen uit Democratische Republiek Congo zei heel treffend: "We wilden stilstaan bij het einde van ebola, maar inmiddels komt het coronavirus al onze kant op. Een lockdown beschermt ons weliswaar tegen het virus, maar zal een hongersnood met zich meebrengen, waar we ook aan dood kunnen gaan."  

Vanwege het lockdown-beleid zijn allerlei vaccinatieprogramma's stil komen te liggen, met alle risico's van dien

Momenteel zet World Vision bestaande structuren in om kinderen en hun ouders en gemeenschappen te beschermen tegen de verwoestende gevolgen die het virus en de maatregelen daartegen met zich meebrengen.  

Zo wordt er in vluchtelingenkampen in Irak gescreend op symptomen en voorlichting gegeven en zijn er in de achterliggende periode in samenwerking met andere organisaties hygiëne-pakketten uitgedeeld aan 88.325 Rohingya-vluchtelingen in Bangladesh.  

Daarnaast worden er ook geestelijk leiders getraind in hoe ze preventie-voorlichting kunnen geven en hoe zij in geval van besmetting van iemand uit hun gemeenschap moeten handelen. Een uiterst belangrijk aspect, aangezien een meerderheid van de wereld aanhanger is van een religie en in de geestelijk leider een autoriteit ziet waarnaar geluisterd moet worden. 

Noodhulp 

Dat het coronavirus een enorme impact heeft op de levens van kinderen en jongeren onderstreept ook Red een Kind, een ontwikkelingsorganisatie die zich specifiek inzet voor kinderen die lijden aan de gevolgen van armoede. Zij heeft een noodfonds geopend om geld in te zamelen voor noodhulp aan mensen in ontwikkelingslanden die getroffen zijn door de gevolgen van de coronacrisis.  

Deze middelen gebruiken zij bijvoorbeeld om mee te werken aan voedseltransporten in Zuid-Soedan, een land met een gebrekkig gezondheidssysteem, dat al jaren geteisterd wordt door oorlogen en conflicten en waar vaak grote voedseltekorten zijn, zeker nu de grenzen, scholen en winkels gesloten zijn vanwege het risico op coronabesmettingen. In sommige gebieden eten mensen al bladeren van de bomen vanwege een gebrek aan voedsel. 

We wilden stilstaan bij het einde van ebola, maar inmiddels komt het coronavirus al onze kant op. Een lockdown beschermt ons weliswaar tegen het virus, maar zal een hongersnood met zich meebrengen

Naast noodhulp en voedselvoorziening verlegt Red een Kind bij een aantal lopende projecten in lokale gemeenschappen de focus tijdelijk naar Covid-19 preventie. Zo richten betrokkenen bij een project in India zich nu op de productie van gezichtsbescherming, zoals mondkapjes.  

En er wordt met behulp van lokale partners gezocht naar manieren om mensen en met name kinderen en jongeren te informeren over preventiemaatregelen. Zo hebben zangers een lied over preventie gemaakt dat in Burundi op nationale radio en televisie wordt uitgezonden.  

In Zuid-Soedan worden preventieboodschappen verspreid met behulp van speakers op brommertjes. Red een Kind probeert zo op creatieve manieren mensen en in het bijzonder kinderen en jongeren te helpen om de coronacrisis goed en gezond door te komen. 

 Internationale solidariteit is nodig 

Terugkomend op het gezegde ‘wie de jeugd heeft, heeft de toekomst’. Nederland en vele andere landen nemen vergaande maatregelen om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Het is echter zaak dat er bij de maatregelen die genomen worden gedacht wordt aan de secondaire impact van het virus op kinderen, jongeren en andere kwetsbare groepen.  

In Zuid-Soedan worden preventieboodschappen verspreid met behulp van speakers op brommertjes. Op creatieve manier wordt geprobeerd mensen en in het bijzonder kinderen en jongeren te helpen

Want een ramp als de coronacrisis heeft ook op hen een enorme impact, zowel in fysiek, economisch alsmede psychosociaal opzicht. In deze tijden van crisis, maar ook daarna, is internationale solidariteit noodzakelijk en dient er onder andere geïnvesteerd te worden in goede zorg, onderwijs en psychosociale hulp voor alle kinderen en jongeren.  

Hun ontwikkeling staat op het spel en daarmee de duurzaamheid van hulp aan ontwikkelingslanden. Het is goed om te realiseren dat investeren in kinderen en jongeren investeren is in de lange termijn, in duurzame ontwikkeling! 

Charlotte Ariese – van Putten is coördinator beleidsbeïnvloeding bij Prisma