Kerst in Bethlehem
Op Kerstavond is Bethlehem even het centrum van de wereld.
De Latijnse Patriarch, het hoofd van de Katholieke kerk in Palestina en Israël, komt jaarlijks op Kerstavond door een speciale poort in processie Bethlehem binnen. Hij wordt opgewacht door duizenden enthousiaste Palestijnen, muziekgroepen, scoutinggroepen, families, christenen van alle denkbare kerken en moslims. En vele buitenlandse toeristen en gasten en televisiecamera’s uit de halve wereld.
Samen met mijn echtgenote heb ik er een paar keer tussen gestaan. Hoewel we, als rechtgeaarde protestanten, wat sceptisch waren over zoveel religieus vertoon, ontroerde het ons steeds weer. Bethlehem is een wat benauwd maar ook saai stadje, ingeklemd tussen muren, opgericht door het Israëlische leger aan drie kanten, en de woestijn aan de vierde kant. Maar dan klinkt er hoop; even is Bethlehem dan het centrum van de wereld.
Het Israëlisch-Palestijnse conflict is een van de lastigste conflicten om aan te werken voor PAX. Niet omdat er zo veel slachtoffers vallen, maar om dat iedereen er een mening over heeft, de oplossing denkt te weten, maar niemand meer weet hoe je daar zou moeten komen. Al snel valt dan het begrip twee-staten-oplossing, een levensvatbare Palestijnse staat naast Israël.
De dagen voor die Kerstavond hadden we in Jeruzalem met een Israëlische vredesactivist gesproken die de twee-staten-oplossing en het opheffen van de bezetting van Palestijns gebied zag ,,als de enige manier om ons ideaal van een vreedzame, democratische Joodse staat te verwezenlijken’’. Onze gastheer – we logeerden bij een christelijke Palestijnse familie – was sceptischer. Jeruzalem, slechts 10 kilometer verderop, daar was hij al jaren niet meer geweest. ,,Vroeger liepen we met de feestdagen naar Jeruzalem toe. Maar de muur, de controles…”
Bethlehem heeft veel verleden maar weinig toekomst, de toeristen komen alleen even naar de Geboortekerk kijken. De jongeren die hebben gestudeerd, trekken weg naar Europa, de VS, Zuid-Amerika. Leven onder bezetting valt zwaar. En vertrouwen in eigen bestuurders is er ook niet erg. Hoe moet dat ooit nog een staat worden?
Het is intussen een paar jaar geleden. Er is veel gebeurd en weinig veranderd. Onze Israëlische gesprekspartner vertelt dat zijn twee dochters intussen naar Duitsland zijn vertrokken. ,,In Israël hielden ze het niet meer uit.” Een Palestijnse kennis vertelt het zelfde over zijn zoons. ,,Als wij er niet meer zijn, wie zal er dan aan vrede werken?”
De tweestaten-oplossing lijkt steeds meer te veranderen in één-staat-maar-geen-oplossing. Toch komt ook dit jaar weer de Latijnse Patriarch voor de Kerstviering, en mag Bethlehem even het centrum van de wereld zijn.
Jan Jaap van Oosterzee werkt bij vredesorganisatie PAX. Na ruim twintig jaar aan projecten in het Midden-Oosten en Noord Afrika gewerkt te hebben, geeft hij nu leiding aan de lobby-afdeling van PAX.