Hadden we deze keer maar naar Trump geluisterd
Wij zijn het bij PAX niet vaak eens met de Amerikaanse president Trump. Maar deze keer wel.
Trump drong er bij Nederland op aan, dat wij Nederlandse strijders voor de zogenaamde Islamitische Staat die gevangen zitten in Syrië, terughalen en hier berechten. PAX bepleit dat eveneens.
Het is altijd een van de grootste dilemma’s in ons vredeswerk: kan er na het einde van een gewapend conflict recht worden gedaan aan de slachtoffers? Worden de oorlogsmisdadigers berecht en de rechtsorde hersteld? Al snel denken we aan berechting in speciale tribunalen. De Nederlandse regering stelt voor om IS-strijders voor zo’n tribunaal in Irak te brengen. Is dat wel waar de slachtoffers van oorlogsmisdaden op zitten te wachten? Slachtoffers willen vaak een vorm van genoegdoening, of gevrijwaard worden van nieuw oorlogsgeweld. En meestal is het al een hele uitdaging om de waarheid te achterhalen.
Syriërs met wie PAX samenwerkt, hebben geen enkel vertrouwen in lokale rechtspraak. Voor hen is de Syrische regering de grootste oorlogsmisdadiger. Zij wijzen erop dat de oorlog in Syrië nog lang niet voorbij is; misschien moeten de ergste oorlogsmisdaden nog plaatsvinden. Brengt het berechten van de strijders van één groep het herstel van recht dichterbij? Of kan het misschien zelfs de wandaden van anderen rechtvaardigen? Zijn die Nederlandse IS-strijders niet in Nederland geradicaliseerd?
Irakezen, met wie PAX ook werkt, blijken er weer heel anders tegenaan te kijken. Veel slachtoffers van IS zijn in Irak gevallen. Onze Irakese gesprekspartners vinden het logisch als de daders daar veroordeeld worden. Samenwerking met Nederland zou een kans bieden om processen beter en eerlijker te laten verlopen. Maar vooralsnog staat de praktijk van de Iraakse rechtspraak zo’n samenwerking in de weg: IS-strijders worden er in flitsprocessen van vijf minuten ter dood veroordeeld en geëxecuteerd. Aan zo’n praktijk moet Nederland niet mee willen werken. Bovendien, zo voeren onze Irakese contacten aan, als de gepakte strijders snel geëxecuteerd worden, kunnen zij niet meer getuigen over de misdaden van anderen en is de kans groot dat de echte leiders van IS buiten schot blijven.
Is er nog moreel juist handelen denkbaar? Je zou er naar willen streven dat alle slachtoffers recht wordt gedaan. Maar op dit moment lijkt er eigenlijk geen andere keus dan te proberen zoveel mogelijk recht te doen, en te voorkomen dat er weer nieuwe oorlogsmisdaden worden gepleegd.
Daarom vonden we bij PAX ook dat Nederland zijn verantwoordelijkheid zou moeten nemen, door in elk geval de Nederlandse IS-strijders zou moeten berechten. Maar misschien is het al te laat. Sinds de Amerikanen Syrië verlaten hebben, en Turkije binnengevallen is, weten steeds meer IS-strijders te ontsnappen. Hadden we, voor deze keer, maar beter naar Trump geluisterd.
Jan Jaap van Oosterzee werkt bij vredesorganisatie PAX. Na ruim twintig jaar aan projecten in het Midden-Oosten en Noord Afrika gewerkt te hebben, geeft hij nu leiding aan de lobby-afdeling van PAX.