Een trefwoord dat vaak terugkeert in de profielen voor nieuwe Kamerleden is: authenticiteit. Gezocht: authentieke Kamerleden!

Het past in deze tijd. De filosoof Charles Taylor noemde authenticiteit zelfs een karaktertrek van de moderniteit. In een ontwortelde, gefragmenteerde tijd, met de ervaring van gemeenschapsverlies, zoeken mensen naar het ware zelf en de inspirerende bronnen in zichzelf. Zo bezien is die hang naar authenticiteit ergens wel begrijpelijk. Natuurlijk willen partijen herkenbare, zelfbewuste Kamerleden.

Zelfexpressie

Toch zit er in de notie ‘authenticiteit’ iets pervers: het kan duiden op de behoefte om het eigen geweten of de eigen expressie als scheidsrechter te laten fungeren. Authenticiteit als zelfexpressie. Het individu gaat in die gedachtegang vooraf aan de gemeenschap en de gemeenschap is er alleen ten behoeve van het individu.

Ziedaar de verwording van hedendaagse politiek: politiek als ‘authentieke’ zelfexpressie. Dat wringt. Politiek is in de oorspronkelijke betekenis immers een gezamenlijke zoektocht naar het gemeenschappelijke goede. En dat gaat van au. Niet alles kan namelijk zoals ik het wil. Een democratie dwingt ons om ons te verplaatsen in de ander, met compromissen om te gaan, met onmogelijkheden, met teleurstellingen ook.

In het oude Athene werden burgers daarom geacht om in het theater een tragedie te bezoeken. De gegoede burgers moesten zelfs meebetalen aan de uitvoering. Op die manier werd de ziel in de klassieke oudheid geoefend in het omgaan met mislukkingen en tegenspoed. In de westerse samenleving heeft de religie lange tijd een vergelijkbare rol gespeeld. Het christendom weekt mensen los uit de illusie dat zij zelf het centrum van de wereld zijn en dat de aarde een hemelse tuin van vrede en gerechtigheid is. Het vormde daarmee een belangrijk bestanddeel van de burgerlijke, democratische cultuur.

In de notie 'authenticiteit' zit iets pervers: het kan duiden op de behoefte om het eigen geweten of de eigen expressie als scheidsrechter te laten fungeren

In de moderne, seculiere cultuur zijn burgers in wezen beroofd van deze tragische leerschool. Als er geen hiernamaals is, moet alles wel gebeuren in het hiernumaals. En dan moet je wel gelukkig zijn met je ‘ware zelf’ en in alles het ultieme, persoonlijke levensgeluk nastreven. Authenticiteit!

Gelukkig is er een ander perspectief op authenticiteit mogelijk, meer in lijn met de klassieke opvatting van wat politiek is. Charles Taylor wijst er namelijk op dat authenticiteit een morele zeggingskracht kan krijgen door haar niet zozeer als zelfexpressie te zien, maar veelmeer als zelfwording. En die kan alleen tot stand komen in samenwerking met de ander.

Authenticiteit is dan ook niet hetzelfde als liberale zelfbeschikking, het ‘doe gewoon wat je wilt’ of ‘luister naar jezelf’. Weliswaar ligt de bron in de persoon, maar authenticiteit krijgt pas echt gestalte in de verhouding tot het gemeenschappelijke goed.

Als er geen hiernamaals is, moet alles wel gebeuren in het hiernumaals. En dan moet je wel gelukkig zijn met je 'ware zelf' en in alles het ultieme, persoonlijke levensgeluk nastreven

Wie in een democratie politiek wil bedrijven, zal zijn almachtsfantasieën moeten laten varen. Niet het authentieke ‘zelf’ staat voorop, maar de verbondenheid met de ander.

Misschien kunnen politieke partijen sollicitanten voor de Tweede Kamer een boekje van Charles Taylor cadeau doen. Of anders kunnen ze de functieprofielen voor nieuwe Kamerleden vast nog wel aanpassen. Gezocht: bezoekers van het treurspel.

Pieter Jan Dijkman is directeur van het Wetenschappelijk Instituut voor het CDA