In het nieuwe boek van Pieter Omtzigt Een nieuw sociaal contract gaat hij de strijd aan met de planmodellen. Voor elke verkiezingen laten politieke partijen hun programma’s doorrekenen door de planbureau’s, die ze toetsen op haalbaarheid en betaalbaarheid. Deze modellen geven nuttige inzichten, maar de partijen presenteren hun programma’s dusdanig dat ze zo goed mogelijk uit de modellen komen, terwijl de praktijk vaak weerbarstiger is.

Sinds D66 en GroenLinks - de architecten van het leenstelsel - zijn gedraaid, vliegen jongeren de bedragen om de oren. Nu de CPB-doorrekeningen openbaar zijn gemaakt, ben ik er eens in gedoken. Krijgen jongeren straks echt een studiebeurs? Helemaal in lijn met de analyse van Omtzigt worden studenten via politieke trucjes vakkundig het bos in gestuurd.

Om te beginnen wil D66 helemaal niet de basisbeurs terug. Zij willen het toeslagensysteem afschaffen en dat vervangen door een korting op de belastingen. Voor de laagste inkomens is deze korting verzilverbaar in harde cash. Voor studenten presenteert D66 dit als een studiebeurs, maar in werkelijkheid is deze verzilverbare heffingskorting meer een fopkorting. Je krijgt 300 euro, maar levert eerst al je toeslagen in. In veel gevallen gaan studenten er met dit systeem op achteruit. Ook de ChristenUnie presenteert een fopkorting als een studiebeurs.

Helemaal in lijn met de analyse van Omtzigt worden studenten via politieke trucjes het bos in gestuurd

Dan de andere architect, GroenLinks. Daar krijg je als student in één keer 10.000 euro. Die 10.000 euro is verdeeld over studiejaren feitelijk lager dan de oude basisbeurs, maar ‘gratis’ 10.000 euro klinkt natuurlijk veel beter dan maandelijks 92 euro minder dan in het oude systeem.

GroenLinks presenteert op haar website ook vol trots dat ze de zorgpremie voor jongeren gaat verlagen naar tien euro. Wat de partij er niet bij vertelt, is dat de zorgtoeslag verdwijnt en dat er een studentenzorgverzekering vanaf 90 euro kan worden afgesloten. Netto gaan jongeren er daarmee op achteruit.

Een tweede trucje haalt GroenLinks uit bij de huurtoeslag. Die moet ook voor studentenwoningen aangevraagd kunnen worden. Ook hier is de werkelijkheid minder rooskleurig. Ten eerste werkt deze toeslag prijsopdrijvend en belandt die uiteindelijk in de zak van pandjesbazen. Ten tweede heeft een studentenhuis met tien mensen al snel een te hoog verzamelinkomen.

De VVD laat jongeren zichzelf ook de komende jaren in de schulden werken. En daar zijn ze 100 procent eerlijk over

Dan is er nog het klein bier, de kleine verschuivingen om die nieuwe studiebeurzen te bekostigen. Zoals het terugdraaien van de halvering van het collegegeld (GroenLinks) en het verkorten van het studenten-ov (CDA, ChristenUnie).

Tot slot is er dan leenstelselcompensatie, voor de groep die tussen wal en schip is gevallen. De hoogte verschilt enorm, maar wordt bij elke partij deels betaald door het terugdraaien van de oude compensatie à 2000 euro. Ook hier krijgen studenten een sigaar uit eigen doos.

Al met al worden studenten gewoon het bos in gestuurd. Je kunt als student eigenlijk slechts één partij volmondig prijzen. Dat is de VVD. Die laten jongeren zichzelf ook de komende jaren in de schulden werken. En daar zijn ze 100 procent eerlijk over.

Hielke Onnink is voorzitter van het CDJA