Europese kiezer lijkt er niet toe te doen
Nu het meeste stof is neergedaald na de verkiezing van een voorzitter van de Europese Commissie kan voorzichtig de balans worden opgemaakt van het democratisch gehalte van de procedure.
De verwachtingen waren hooggespannen omdat nu meer dan voorheen naar de stem van de burger zou worden geluisterd. Dat kwam door het systeem van Spitzenkandidaten: de topkandidaten van de democratisch gekozen Europese fracties. Bovendien werd er voor de verkiezingen voor het Europees Parlement een redelijk inhoudelijke campagne gevoerd waarbij kwesties als klimaat, immigratie en de verhouding met machtsblokken als China en de VS ruimschoots aan bod kwamen. Dat de kiezers zich betrokken voelden bij de Europese politiek bleek wel uit de hoge opkomst.
Toch overheerst het gevoel dat als het er in de Europese politiek echt om draait, de kiezers er niet toe doen. Want niet Frans Timmermans, Manfred Weber of een van de andere Spitzenkandidaten wordt Commissievoorzitter, maar de Europese regeringsleiders hebben vanuit het niets de als zwak bekend staande Duitse christen-democratische minister Ursula von der Leyen naar voren geschoven.
De christen-democraat Manfred Weber wijst de Franse president Emmanuel Macron en de Hongaarse premier Viktor Orbán aan als de schuldigen voor het mislukken van zijn campagne. En de Oost-Europese landen hebben Timmermans de voet dwarsgezet omdat hij scherpe kritiek heeft geuit op de ondermijning van de rechtsstaat in Hongarije en Polen. De conclusie zou dus kunnen luiden dat regeringsleiders in achterafkamertjes een akkoordje hebben gesloten en dat nationale belangen nog altijd zwaarder wegen dan het Europese belang. Maar dat is te kort door de bocht.
Ook de grootste Europese politieke formatie, de christen-democratische EVP, treft blaam. De EVP bracht met de bestuurlijk onervaren Weber een lichtgewicht in het veld die bij voorbaat zo goed als onverkiesbaar werd geacht. Vervolgens stond de EVP erop dat iemand uit de eigen partij Commissievoorzitter zou worden waardoor capabele kandidaten zoals de sociaal-democraat Timmermans of de liberaal Margrethe Verstager werden gepasseerd.
Het systeem van de Spitzenkandidaten is verre van volmaakt, maar het valt te verkiezen boven de manier waarop de regeringsleiders hun zin door drukken omdat de kandidaten van het Europees Parlement wel campagne voeren en afgerekend kunnen worden op verkiezingsbeloften.
Dat het experiment om de Europese verkiezingen aantrekkelijker te maken is mislukt, valt ook de grootste fractie in het Europees Parlement aan te rekenen.