Een ander mensbeeld
Tijdens deze crisis gaat de overheid uit van goede wil in plaats van fraude. Dat is een omslag in het denken die we hopelijk vast kunnen houden.
Het coronavirus brengt naast veel leed en verdriet ook een golf van solidariteit teweeg. Mensen die extra naar elkaar omkijken en bedrijven die rekening houden met het feit dat sommige burgers acuut zonder geld zijn komen te zitten.
Natuurlijk zijn er ook partijen die een slaatje proberen te slaan uit de crisis. Die laatste groep mag misschien meer opvallen, ze is beduidend kleiner. De meeste mensen deugen, zou Rutger Bregman zeggen. En dat klopt.
Ook de regering lijkt meer dan ooit van dat uitgangspunt uit te gaan. Tijdens het presenteren van zijn plannen rond de deeltijd-WW sprak D66-minister Koolmees over ‘mensen van goede wil’. Een impliciete Bijbelse verwijzing die gepaard ging met een moreel appèl aan iedereen om niet onnodig gebruik te maken van de regelingen die in het leven zijn geroepen.
Natuurlijk zijn er ook partijen die een slaatje proberen te slaan uit de crisis. Die groep mag misschien meer opvallen, ze is beduidend kleiner
In tijden van crisis gaat snelheid soms voor zorgvuldigheid. Je moet mensen vertrouwen omdat je niet iedereen uitgebreid kan controleren. En dus gingen allerlei standaardprocedures in rap tempo overboord.
Dit nieuwe beleidsparadigma staat haaks op de manier waarop we tot voor kort met mensen omgingen die bij de overheid aanklopten voor financiële ondersteuning. Die werden uitgebreid gecontroleerd en doorgelicht. Ons stelsel van sociale zekerheid leek er vooral op ingericht om elke vorm van fraude te voorkomen in plaats van mensen snel en adequaat te helpen.
Niet de meerderheid die met recht en reden aanspraak maakt op ondersteuning is het uitgangspunt van beleid, maar die paar die staat en samenleving proberen een poot uit te draaien. Om hen tegen te houden hebben we een stelsel waar ook welwillende burgers compleet in kunnen verdwalen.
Ons stelsel van sociale zekerheid leek er vooral op ingericht om elke vorm van fraude te voorkomen in plaats van mensen snel en adequaat te helpen
Crises kunnen tot grote omwentelingen in ons denken leiden, die gevolgen hebben voor ons handelen daarna. De keuze van de minister van Sociale Zaken om van mensen van goede wil uit te gaan, is niet alleen in tijden van coronasolidariteit zinvol. Het roept ook op tot bezinning over de manier waarop we het tot nu toe deden.
Met de solidariteit die nu wel kan en het drama rond de kinderopvangtoeslag in het geheugen, zou het goed zijn om schoon schip te maken met een overheid die mensen eerder wantrouwt dan vertrouwt. De meeste mensen zijn van goede wil. Echt niet alleen in crisistijd.
Arjan Vliegenthart is directeur van het Nibud