De prijs van de vreemdeling
Wat moet je doen om erbij te mogen horen? Twee mensen in België betaalden er met hun leven voor dat ze een andere afkomst hadden dan de meerderheid. Nu, na twee jaar, gaat eindelijk het deksel van de doofpot.
Een zonnige nazomer met een rouwrandje. Dat scenario wachtte België toen het onderzoek naar twee sterfgevallen uit 2018 werden heropend. Allereerst dat van de twintigjarige student ingenieurswetenschappen Sanda Dia, zoon van een Vlaamse moeder en een Mauritaanse vader.
Om aan de juiste connecties te komen, had hij zich aangemeld bij de Leuvense studentenvereniging Reuzegom. Op de tweede dag van zijn ontgroening werd Sanda door zijn medestudenten afgeleverd bij het ziekenhuis. Zijn lichaamstemperatuur bedroeg 27 graden, het zoutgehalte in zijn bloed was duizelingwekkend hoog. Op 7 december 2018 stelden artsen zijn overlijden vast.
Ruim twee maanden later - op 24 februari - overleed Jozef Chovanec. Omdat de 39-jarige Slowaak zich verdacht had gedragen op de luchthaven van Charleroi, was hij in de boeien geslagen en afgevoerd naar een politiecel. Zijn vrouw, die hem later bezocht in het ziekenhuis, herkende hem nauwelijks nog. Jozefs gezicht was gezwollen. ‘Zijn hersenen krijgen al geen bloed meer’, luidde de constatering van de artsen.
Liters gin, vissaus, levende vissen en een smerige goedje waarin een muis was vermalen: dat was Sanda’s noodgedwongen dieet tijdens de ontgroening
Na twee jaar is eindelijk het deksel van de doofpot. Een onderzoeksteam paste de waarheid zorgvuldig in elkaar. Een puzzel die met elk stukje gruwelijker werd. Liters gin, vissaus, levende vissen en een smerige goedje waarin een muis was vermalen: dat was Sanda’s noodgedwongen dieet tijdens de ontgroening.
Maar liefst acht uur bracht hij door in een zelfgegraven put, waarbij alleen de urine van Reuzegommers hem warm hield. Het scenario zou niet hebben misstaan in het strafkamp van een dictatuur.
Al even huiveringwekkend zijn de camerabeelden uit de politiecel. De verwarde Jozef, die zijn hoofd tot bloedens toe tegen een muur heeft gebonkt, wordt door een agententeam met hun lichaamsgewicht bedwongen. Een vrouwelijke collega maakt intussen een rondedansje en brengt de Hitlergroet. Een mannelijke agent maakt een duivelsteken.
Als Jozef niet meer reageert, dient een verpleegster hem een kalmerend middel toe. “Het zal geen groot verlies zijn als hij sterft”, zegt ze erbij.
Jozef was in zijn dorp Terchova alom geliefd. Mild, religieus en vrijgevig: zo beschrijft de pastoor hem
Alle signalen wijzen erop dat Sanda en Jozef een hoge prijs betaalden voor hun anders zijn. “Papa, ik ga het maken”, had Sanda zijn vader beloofd. Maar de getinte arbeiderszoon werd volgens zijn lotgenoten harder aangepakt dan zij.
En Jozef? In zijn dorp Terchova was hij alom geliefd. Mild, religieus en vrijgevig: zo beschrijft de pastoor hem. Succesvol in zaken, een toegewijde echtgenoot en vader. Maar in België was Jozef een niet onmisbare vreemdeling. Net als Sanda, die zo graag bij dat elitaire clubje wilde horen, zelfs al spraken de leden hem met ‘neger’ aan. Een clubje van advocaten- en bankierszoons, dat na zijn dood vakkundig de rangen sloot. Inclusie heeft nog een lange weg te gaan.
Kelly Keasberry is theoloog, masterstudent Journalistiek en redacteur van tijdschrift Tertio