Het is bijzonder om te zien dat de helpende hand van de kerk reikt tot in de haarvaten van de samenleving. In het meest afgelegen gebied, in de meest fragiele staat zijn zij aanwezig. Juist daarom is het zo belangrijk om met hen samen te werken in crisissituaties en conflict gebieden.

Kerken bieden hoop

Recent verscheen er een interessant rapport van Tear en de Cambridge Centre of Christianity Worldwide, met als titel How the church contributes to well-being in conflict-affected fragile states: voices from the local church.

Een van de belangrijkste conclusies uit het onderzoeksrapport is dat kerken in conflictgebieden opvallend sterk en veerkrachtig blijken te zijn. Ondanks de situatie waarin zij zich bevinden, vinden zij op een unieke manier hun weg: passend bij de omstandigheden in de gemeenschappen waar zij deel van uitmaken. Zij spelen een essentiële rol in de gemeenschap en bieden hoop aan mensen die leven in crisis- en conflictsituaties.

Kerken in conflictgebieden blijken opvallend sterk en veerkrachtig te zijn. Zij vinden op een unieke manier hun weg

Als we vanuit onze Westerse context kijken, vergeten we vaak de belangrijke rol die religieuze actoren zoals lokale kerken spelen in ontwikkelingslanden en gebieden die worden geteisterd door oorlog en conflict. We zijn ons in het Westen er niet altijd van bewust dat ruim 80 procent van de wereldbevolking zichzelf identificeert als religieus. Het overgrote deel van de mensen heeft affiniteit met de kerk. De kerk is een natuurlijk onderdeel van het leven, en dus ook van de lokale gemeenschap. Kerken kunnen inspelen op de uiteenlopende behoeften van mensen, in het bijzonder ook in crisis- en conflictgebieden, zo blijkt uit het rapport.

Kerken zijn praktisch en pastoraal

De lokale kerk is in conflictgebieden veelal actief in het aanbieden van gastvrijheid aan mensen die ontheemd zijn, het bieden (ontwikkelings-)hulp, het bemiddelen bij conflicten en het bijdragen aan activiteiten gericht op verzoening en vredesopbouw. Zo heeft de kerk in de Democratische Republiek Congo bijgedragen aan politieke onderhandelingen, bieden lokale kerken in Burundi ontwikkelings- en noodhulp en strijdt de kerk in Myanmar voor rechten en gelijkheid.

Typisch aan de kerk is dat ze, naast het geven van praktische hulp, oog heeft voor de psychosociale en pastorale hulp die mensen in conflictgebieden nodig hebben. Kerken in Zuid-Soedan bijvoorbeeld werken aan de genezing van trauma’s van mensen en gemeenschappen om het voortdurende conflict in het land te doorbreken.

Het is troost- en hoopvol als mensen vanuit de lokale kerk praktische hulp verlenen én mee lijden met de gemeenschap

Een andere belangrijke taak van de lokale kerk in conflict- en crisissituaties is de meer pastorale rol: het solidair zijn in het lijden. Zo ondersteunt een organisatie als Verre Naasten, lid van Prisma, kerken wereldwijd zodat zij diaconale, maar ook pastorale hulp kunnen bieden. Dat gebeurt binnen hun eigen kerkgemeente, maar vooral ook daarbuiten.

Bemoediging

De rechtstreekse samenwerking met lokale kerken maakt het mogelijk om snel en efficiënt de juiste hulp te bieden. Zij kennen immers de mensen in hun omgeving en weten waar de grootste nood is.

Dat wordt ook duidelijk zichtbaar tijdens de coronapandemie. Deze crisis houdt geen rekening met landsgrenzen. De crisis zorgt er soms voor dat tegenstellingen en heersende conflicten worden uitvergroot. Wat is het dan troost- en hoopvol als mensen vanuit de lokale kerk waaraan men zich verbonden weet, naast het verlenen van praktische hulp ook mee lijden en dat mensen elkaar weten te bemoedigen door meeleven en gebed.

Deze voorbeelden onderstrepen het belang en de grote toegevoegde waarde van het samenwerken met lokale religieuze actoren zoals kerken, juist in landen en gebieden waar crisis en conflicten de boventoon voeren. Daar zijn echter ook uitdagingen aan verbonden: de kerk en kerkelijke structuren zijn namelijk niet altijd ingericht om langdurig professionele hulp te verlenen. Kerken zijn geen NGOs, en dat hoeven zij ook niet te zijn. Zij zijn veel meer dan dat. En dat is misschien wel de grootste uitdaging: zij voelen zich voor alles verantwoordelijk.

Kerkleiders zeggen vooral ook behoefte te hebben aan bemoediging, gebed en ondersteuning van de wereldwijde gemeenschap van kerken om het vol te houden

Uit het rapport van Tear blijkt dat lokale kerken werkzaam in crisis- en conflictgebieden behoefte hebben aan erkenning voor het feit dat het voor hen soms ook moeilijk en confronterend kan zijn om de benodigde fysieke, psychische en pastorale hulp te verlenen. De oproep van kerkleiders in het rapport is dan ook dat ze niet alleen behoefte hebben aan financiële ondersteuning, maar juist ook aan bemoediging, gebed en ondersteuning van de wereldwijde gemeenschap van kerken om het vol te houden.

In dat kader is het belangrijk om langdurige (internationale) partnerschappen aan te gaan, zoals veel Prismaleden ook hebben met kerken en christelijke organisaties wereldwijd. Op deze manier kun je de grootst mogelijke impact op lokale gemeenschappen realiseren en elkaar tot handen en voeten zijn.  

Samenwerking is nodig

Het is goed om te bemerken dat ook in politiek Den Haag steeds meer aandacht is voor het belang van samenwerken met religieuze actoren. Desondanks is er nog een wereld te winnen, bijvoorbeeld als het gaat over hoe je lokale maatschappelijke actoren zoals kerken en geestelijke leiders kunt inzetten en ondersteunen, zonder dat het leidt tot bijvoorbeeld de instrumentalisering van kerken. Faith-based-organisaties kunnen hierin een essentiële rol vervullen.

Veel Prismaleden hebben ruimschoots ervaring met het samenwerken met religieuze actoren: zij spreken hetzelfde discours, waardoor zij goed in staat zijn om verbindingen te leggen met andere non-governmentele organisaties werkzaam in de regio. Bovendien spelen zij veelal een faciliterende rol in partnerschappen en samenwerkingsverbanden tussen kerken werkzaam in crisis- en conflictgebieden en Nederland, gericht op bemoediging en gebed.

Het is dus niet de vraag óf het belangrijk is om samen te werken met religieuze actoren, maar het is zaak te werken aan een aanpak om hen structureel te betrekken bij project- en programmaontwikkeling. Zoals gezegd: veel Prismaleden hebben veel kennis en kunde over het samenwerken met religieuze actoren en zijn van harte bereid om hun ervaringen te delen en een bijdrage te leveren aan zowel het verbeteren van het buitenlands beleid als ook aan duurzame ontwikkeling.

Charlotte Ariese – van Putten is coördinator beleidsbeïnvloeding bij Prisma