De aanwezigheid van de Liefde
De fysieke afwezigheid van mensen tijdens de kerkelijke vieringen wil niet zeggen dat de kerk niet present is. Integendeel.
In het gesprek van minister -president Mark Rutte met vertegenwoordigers van kerken in Den Haag op 8 april kwam ter sprake hoe zij contact houden met gemeenteleden en parochianen ondanks de maatregelen rond Covid-19.
Een predikante maakt dagelijks radioboodschappen voor al haar gemeenteleden voor wie sociaal contact een lifeline is. Een pastoraal team biedt wekelijks meditaties aan via YouTube, die vele honderden malen worden bekeken.
Een andere gemeente brengt op zondag een tiental gelovigen samen in een viering, uitgezonden via kerkomroep: kijkers kunnen direct gebeden inzenden voor de viering. Dan blijkt dat er intens gekeken en meegebeden wordt. In een parochie bellen parochianen elkaar veelvuldig; dit gebeurt niet alleen door pastores.
Een pastoraal team biedt wekelijks meditaties aan via YouTube, die vele honderden malen worden bekeken
Ondanks de problemen en belemmeringen vanwege ‘social distancing’ blijkt intensief sociaal contact mogelijk. Kerken zijn sociaal zeer vaardig. Juist hier komt het sacramentele karakter van de christelijke boodschap naar voren die christenen weerbaar maakt en inventief: in iedere viering met Bijbelverhalen en Sacramenten, wordt de Eeuwige present gesteld. Hij die door niemand ooit gezien is, wordt zichtbaar in een liefdevolle gemeenschap van mensen (1 Joh 4:12).
Dit sacramentele karakter helpt nu om de afwezige geloofsgemeenschap present te stellen. De gehele wereld is aanwezig op een leeg Sint Pietersplein waar paus Franciscus bidt voor Stad en Wereld. Miljoenen mensen in de wereld hebben dit beeld gezien en waren onzichtbaar aanwezig. De christelijke boodschap en het gebed houden de gelovigen bijeen, al zien we elkaar niet op fysieke wijze.
Ondanks de problemen en belemmeringen vanwege 'social distancing' blijkt intensief sociaal contact mogelijk. Kerkelijk zijn sociaal zeer vaardig
De kerkgemeenschap is op de eerste plaats een concrete, fysieke, menselijke geloofsgemeenschap en geen abstract, virtueel of digitaal netwerk. Deze kanalen vormen een hulpmiddel, maar vervangen niet de materiële manieren van samenkomen: het Brood dat gedeeld wordt, is niet louter een symbool; de vredewens roept om een omhelzing, en - hoe Nederlands - een viering nodigt automatisch uit tot een gedeelde kop koffie in de ontmoetingsruimte. We zien dus uit naar een hervatting van het gewone kerkleven.
Maar door deze nieuwe technieken van ‘contact-op-afstand’, realiseren we ons de kracht van het sacramentele vieren: in afwezigheid wordt aanwezigheid present gesteld. Dat geldt dus ook de kerkgemeenschap zelf: zij is nooit afwezig!
Het Brood dat gedeeld wordt, is niet louter een symbool; de vredewens roept om een omhelzing en een viering nodigt automatisch uit tot een gedeelde kop koffie. We zien uit naar een hervatting van het gewone kerkleven
Hoezeer we verlangen naar herstel van de gebruikelijke manieren van kerk-zijn, we beseffen dat de Kerk ook de presentie van Christus in deze wereld is.
Dat is een bron van hoop: al onze pogingen om 'social distancing' te overwinnen komen uit de krachtige bron van wat we de Liefde mogen noemen. Die zal ons nooit verlaten!
Ad van der Helm is priester van het bisdom Rotterdam en docent kerkelijk recht aan de KU Leuven.