Coronatips van Seneca
De oude Grieken en Romeinen waren zo gek nog niet. Voor het leven in coronatijden heeft de stoïcijnse filosoof Seneca goede tips.
Actualisatie is een groot thema in de ontwikkeling van de schoolvakken Grieks en Latijn. Door parallellen te trekken tussen de oudheid en actuele ontwikkelingen kunnen we leerlingen de relevantie van de klassieken tonen.
Tegelijkertijd helpt het leerlingen om met een nieuwe, genuanceerde blik naar de wereld om hen heen te kijken. Uiteraard is het nu zaak om aan te haken bij de corona-pandemie. Welnu, de Romeinse filosoof Seneca zou daar wel raad mee geweten hebben.
Seneca was een stoïcijn. Die stroming wordt tegenwoordig vooral geassocieerd met het uitbannen van emoties, maar draaide eigenlijk meer om het lot en hoe je daarmee omgaat. De stoïcijnen geloofden rotsvast in een ongedefinieerde hogere macht die bepaalde wat er in het leven gebeurde. Aangezien het lot voor iedereen vaststond, had het geen enkele zin om je over gebeurtenissen te verheugen of kwaad te maken. Die emoties brachten een mens alleen maar in de war. Door de emoties uit te bannen maakte de mens zich minder kwetsbaar voor de wisselvalligheden van het lot.
De ratio wil een oordeel geven dat rechtvaardig is, de woede wil dat datgene wat zij als oordeel heeft gegeven, rechtvaardig lijkt
Ik heb de laatste tijd veel aan Seneca moeten denken. Op veel verschillende manieren schreef hij wat we zouden moeten doen bij tegenspoed. ‘Je moet wennen aan je eigen situatie en daarover zo min mogelijk klagen en al het positieve om je heen gretig aangrijpen’, lees ik dan.
De lockdown, intelligent of anderszins, komt onmiddellijk bij je op. Natuurlijk is het niet leuk, maar je kunt het beter accepteren en op zoek gaan naar de lichtpuntjes.
Of hij schrijft over het verschil tussen ratio en woede: ‘De ratio wil een oordeel geven dat rechtvaardig is, de woede wil dat datgene wat zij als oordeel heeft gegeven, rechtvaardig lijkt.’ Dat is precies wat ik in de nieuwsberichten steeds zie: mensen die vooral heel kwaad zijn en vinden dat er naar hen geluisterd moet worden om de simpele reden dat ze gelijk hebben.
In het huidige tijdsgewricht lijkt de boodschap van Seneca actueler dan ooit
Seneca pleit ook voor begrip en zelfs vergiffenis voor mensen die het bij het verkeerde eind hebben: vergissen is nu eenmaal menselijk, niemand is perfect. Aangezien het geen doen is om permanent boos te zijn op de hele mensheid, kun je maar beter gewoon helemaal niet boos worden.
Actueler dan dit kan het bijna niet. Al jaren is het mijn ervaring dat de levensadviezen van Seneca door leerlingen moeiteloos naar het heden worden vertaald. En in het huidige tijdsgewricht lijkt zijn boodschap belangrijker dan ooit. Las iedereen maar wat meer Seneca.
Adriaan Kegel is leraar klassieke talen