De koninklijke weg om dit bezwaar weg te nemen is het opzeggen van deze verdragen, maar dat doet een fatsoenlijk land niet. Als alternatief is geprobeerd om de maatschappelijke dienstplicht te koppelen aan scholen, als verplicht onderdeel van het curriculum. Dat bleek voor scholen best lastig, want wie is dan ‘werkgever’? 

Maatschappelijke ‘stage’ via scholen is geprobeerd maar dat is voor zowel scholen als bijvoorbeeld hoveniersbedrijven of ziekenhuizen een hele belasting, zeker als de leerlingen niet van harte meewerken. Blijft over een vrijwillige maatschappelijk stage? Dat is mooi, en bestaat ook al in verschillende vormen. 

Het blijkt echter een redelijk elitaire variant - echte integratie van outsiders levert het niet op, en van het gezamenlijk leren delen van waarden en normen komt weinig terecht. 

Moeten we misschien toch militaire dienstplicht weer invoeren? Met een regime van vervangende dienstplicht voor degenen die iets moois maatschappelijk doen? Dat kan, maar geen enkel jong mens (m/v) wordt er beter van om zich in de kazerne te vervelen en geen oudere wordt er blij van om gewassen te worden door een onbekwame en onwillige dwarse adolescent. 

Dus om het sluitend te maken moeten we dan 'militaire taken' uitbreiden met fysieke taken die niet te veel sociaal gevoel vragen. Wie weet is de eerstvolgende klimaatramp wel een zaak van nationale veiligheid.

Aart Jan de Geus is sinds 1 januari 2020 bestuursvoorzitter van de Goldschmeding Foundation.