Deze uitspraak werd gedaan in de context van het bedrijfsleven, maar ik moest eraan denken in aanloop naar de begrotingsbehandeling Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (BHOS), die plaatsvindt op 28 oktober.  

Eigenbelang

Wat is er in de achterliggende tijd veel te doen geweest over de wereldwijde aanpak van Covid-19. Wat was er een verdeeldheid in de coalitie over het door Nederland te leveren aandeel in de strijd tegen de gevolgen van het coronavirus. De VVD lag dwars als het ging om het vrijmaken van extra middelen en ook het CDA bleek verdeeld te zijn over de financiering van een internationale Covid-19-aanpak.  

Opmerkelijk, aangezien de coronacrisis in eigen land niet voorbij is zolang ze elders op de wereld voortwoekert. Wereldwijde uitbanning is daarmee ook welbegrepen eigenbelang, zo stelde ook de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), dat in mei van dit jaar op verzoek van het kabinet met een adviesrapport kwam. 

 Lees ook: Een zelfverzekerd geluid van binnenuit is nodig bij het CDA

De AIV adviseerde het kabinet om één miljard euro beschikbaar te stellen voor het lenigen van de meest acute noden. Vanuit verschillende hoeken werd het AIV-advies verwelkomd, onder andere door ondernemingsorganisatie VNO-NCW en een grote groep religieuze en levensbeschouwelijke leiders en organisaties. Desondanks werd er door het kabinet slechts een fractie 150 miljoen euro van het geadviseerde bedrag van één miljard vrijgemaakt, vanuit de zogenoemde ‘algemene middelen’ om de kwetsbaarsten tijdens deze crisis te ondersteunen.  

Hoewel het ontwikkelingsbudget door het kabinet niet wordt losgelaten, zal het in de komende jaren wel krimpen als gevolg van kasschuiven. Dat wil zeggen dat geld uit de toekomstige begroting naar voren wordt geschoven om het ontstane tekort te dichten. Hiermee wordt als het ware een gat geschoten in de toekomstige BHOS-begroting.  

Gezien het feit dat Nederland in absolute zin bij de twintig rijkste landen in de wereld hoort en per hoofd van de bevolking zelfs tot de tien rijkste landen (bron: Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) mag verwacht worden dat het op peil houden van de ontwikkelingsbegroting - zeker in tijden van crisis - niet wordt doorgeschoven naar een volgend kabinet, maar dat er wordt gehandeld vanuit verantwoordelijkheid en solidariteit. Zeker nu internationale samenwerking meer dan ooit onmisbaar is, zowel bij het bestrijden van Covid-19 als bij andere rampen en crises.  

Geen bezuinigingen in crisistijd?

Dat laatste bleek ook heel duidelijk tijdens de troonrede die de koning op 15 september uitsprak. Niet eerder werden er zoveel woorden gewijd aan het belang van internationale samenwerking.  

Ik citeer uit de troonrede: “Voor de Nederlandse regering staat buiten kijf dat goed functionerende internationale instellingen en internationale samenwerking noodzakelijk zijn om problemen aan te pakken die geen land of regio alleen de baas kan. Dat geldt voor vraagstukken van vrede en veiligheid, voor de klimaatcrisis en de toekomst van onze energievoorziening, voor armoedebestrijding en nu ook voor de bestrijding van het coronavirus.’’  

Lees ook de column van Jan Jaap van Oosterzee: Het is nergens voorbij tot het overal voorbij is

In crisistijd geen bezuinigingen, zo zei het kabinet nadrukkelijk. Helaas klopt dat beeld niet voor het ontwikkelingsbudget. Wat Prisma betreft is dat een ondermijning van de aanpak van de pandemie, maar ook van de waarden van onze samenleving. Die waarden zijn vrijheid, gelijkheid en solidariteit. 

Tegengestelde belangen

Terugkomend op de quote die ik aan het begin van het artikel noemde: het debat en de onderhandelingen met betrekking tot het vrij te maken budget voor de wereldwijde hulp om corona te bestrijden, maar ook de BHOS-begroting in zijn algemeenheid, wordt omgegeven door verschillende zienswijzen en tegengestelde belangen. Vaak is het zo dat wanneer ons land wordt geraakt door een crisis of recessie, er minder geld wordt uitgetrokken voor ontwikkelingssamenwerking. Een veel gehoord argument is dan dat de financiële middelen in tijden van crisis moeten worden aangewend ten behoeve van eigen land en volk.  

Anderen vinden dat ontwikkelingssamenwerking helemaal geen taak is van de Nederlandse overheid. Uiteraard mag steun aan kwetsbare mensen in ontwikkelingslanden niets afdoen aan onze aandacht en zorg voor mensen in Nederland. Maar crises zoals de uitbraak van Covid-19 treffen juist de armste landen van de wereld en de kwetsbaarste mensen het hardst.  

In dit kader moet ik denken aan het recent verschenen rapport van World Vision, getiteld Aftershocks: Deadly Waves (Naschokken: Dodelijke Golven). In dit rapport wordt gewaarschuwd voor het feit dat de levens van ruim anderhalf miljoen mensen op het spel staan als gevolg van een tweede, nog dodelijker Covid-19-golf, zolang regeringen niet alles in het werk stellen om alle mensen wereldwijd voor te bereiden en te beschermen.  

In een geglobaliseerde wereld, waar Nederland ook van profiteert, dienen wij onze verantwoordelijkheid te nemen en in tijden van crisis ruimhartige solidariteit te betonen. Dat geldt in Nederland en daarbuiten.  

Wat zou het mooi zijn als er niet alleen gesprokenen wordt over de verdeling van de beperkte middelen, maar als er echt oog is voor de achterliggende noden

Solidariteit is immers niet aan landsgrenzen gebonden. Bovendien is investeren in ontwikkelingssamenwerking – zoals eerder al benoemd – ook belangrijk vanuit welbegrepen eigen belang. De coronacrisis zou aangewend moeten worden om een duurzamere wereld op basis van de Sustainable Development Goals dichterbij te brengen. Een wereld die inclusief, vreedzaam, rechtvaardig en duurzaam is, voor iedereen. 

Ontwikkelingssamenwerking speelt een cruciale rol voor het bereiken van dat doel. Cruciaal als we oorzaken van conflicten en gedwongen migratie willen aanpakken, man-made crises (waaronder klimaatverandering en uitputting van natuurlijke hulpbronnen) willen voorkomen en herstel na rampen willen bevorderen. Cruciaal als we ongelijkheid en uitsluiting willen tegengaan en democratie en sociale veerkracht willen versterken. Én het is ook van wezenlijk belang als we daadwerkelijk vooruitgang willen boeken richting een eerlijke, circulaire en duurzame economie, waar juist ook in ontwikkelingslanden grote kansen liggen. 

Bewogenheid en medemenselijkheid

Wat zou het mooi zijn als er bij de aanstaande behandeling van de Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking begroting gesproken én gehandeld zou worden vanuit bewogenheid, medemenselijkheid en naastenliefde. Het gaat over investeren in de toekomst én het bieden van hulp aan kwetsbare mensen die hard getroffen worden door rampen en crises.  

Crises zoals de uitbraak van Covid-19 treffen juist de armste landen van de wereld en de kwetsbaarste mensen het hardst

Wat zou het mooi zijn als er niet alleen gesprokenen wordt over de verdeling van de beperkte beschikbare middelen, maar als er echt oog is voor de achterliggende noden. Wat zou het mooi zijn als het debat gevoerd wordt vanuit de kernwaarden van onze samenleving.  

Dan moet men elkaar op basis van (internationale) solidariteit toch weten te vinden en bereid zijn om eigen belangen, bepaalde zienswijzen en vermeende feiten over boord te gooien. Dan wil men de samenwerking opzoeken én een uitgestoken en helpende hand bieden aan mensen die dat zo hard nodig hebben. 

Charlotte Ariese-van Putten is coördinator beleidsbeïnvloeding bij Prisma