Allemaal in de bij-stand
Moet de bijstand versoepeld worden? Zes steden voerden experimenten uit - de resultaten werden gepresenteerd op 1 mei, de Dag van de Arbeid. Het glas is halfvol, de resultaten zijn bescheiden en per stad nogal verschillend.
De zes wethouders willen graag verder, de onderzoekers ook. Maar wat kan de landelijke politiek ermee? En, misschien wel nog belangrijker, zijn er lessen voor jou, voor mij?
De experimenten werkten met drie modellen: vrijstelling bijverdienen, vrijstelling sollicitatieplicht en extra persoonlijke begeleiding. Het eerste was in Groningen een succes, in Wageningen leverde het niks op.
Over financiële prikkels wordt eindeloos gemodelleerd en geanalyseerd. Het Centraal Planbureau kan uitrekenen hoeveel meer of minder mensen aan het werk gaan bij veranderingen in uitkeringen en in lonen. Maar voor mensen in de bijstand is vrijstelling van een beetje bijverdienen niet het ei van Columbus. Bovendien is het op den duur oneerlijk als iemand bijstand +200 krijgt tegenover de buurman die het minimumloon verdient wat daaronder zit.
Voor mensen in de bijstand is vrijstelling van een beetje bijverdienen niet het ei van Columbus
Vrijstelling van sollicitatieplicht leverde nauwelijks succes op. Nou ja, natuurlijk minder werk voor ambtenaren en minder rompslomp voor de bijstandsgerechtigde. Maar mensen bleken, volledig vrij, niet ineens meer ondernemend of werklustig. En ik denk dat dit op den duur frustrerend is voor de persoon zelf – geen enkele prikkel – en voor de buurvrouw: ik werk me rot en hij krijgt bijna hetzelfde zonder iets uit te hoeven voeren. Dat ondermijnt solidariteit.
Extra persoonlijke begeleiding leverde wel (bescheiden) succes op. Dat persoonlijke begeleiding werkt wisten we al, maar dat nog meer persoonlijke begeleiding aantoonbaar effect heeft is buitengewoon goed nieuws. Want de besparing in uitkeringsgeld weegt al snel op tegen de kosten van extra begeleiding. Hier ligt dus een kans om landelijk te investeren.
Vrijstelling van sollicitatieplicht leverde nauwelijks succes op. Mensen bleken, volledig vrij, niet ineens meer ondernemend of werklustig
Wat gebeurde er eigenlijk in de persoonlijke begeleiding? Denk hier niet aan sollicitatietraining. Denk aan het helpen uitzoeken van formulieren, aan het stimuleren tot dagritme, aan het meegaan bij een lang uitgesteld doktersbezoek, aan het aanpakken van schulden. Dit zijn zaken waar we normaal familie en vrienden voor vragen, maar die heeft niet iedereen.
Degenen die niet in de bijstand zitten zouden veel meer in de bij-stand moeten staan om anderen te helpen. De gemeente mag dit coördineren, maar eigenlijk moeten we allemaal, als familie, vriend, diaken, vrijwillliger, in de bij-stand.
Aart Jan de Geus is bestuursvoorzitter van de Goldschmeding Foundation
